Yetişkinler o kadar meşguller ve etik meseleler dışındaki şeylere o kadar çok odaklanıyorlar ki ahlaki ilkeler üzerine gerçek bir akıl yürütme ortaya koyabilmek ve tutarlı bir fikir üretebilmek için bir an durup düşünmüyorlar bile. Tabii bunu yaparken kendi ahlaki karakterleri üzerine de düşünmemiş oluyorlar. O hâlde ne mi yapıyorlar? Sadece iyi insanlar olduklarını varsayıyorlar.

Bu konuda felsefe insanlığa yardımcı olabilir: Doğru geliştirilecek bir felsefi argüman yardımıyla ahlaki kodumuzu gözden geçirebilir ve iyileştirebiliriz. İşte daha iyi ve daha ahlaklı kararlar vermemize yardımcı olacak Etik Karar Verme Rehberi:

1. FARKINDALIK

Parçası olduğunuz etik problemin farkında mısınız? Öğrenmek için kendinize şu soruları sormalısınız:

1. Tüm olguların bilincinde miyim?
2. Bu olgular etik bir sorun mu, yasal bir sorun mu, yoksa her iki tipi de kapsayan bir sorun mu teşkil ediyor?
3. Mevcut bulduğum sorunlar yalnızca adalete başvurarak veya bir örgütsel strateji geliştirerek çözülebilir mi?
4. Bu konuyla ilgili kişilerin ve kararlarımla eylemlerimin kimleri etkileyebileceğinin farkında mıyım?

2. KANILAR

Ne gibi ahlaki inançlara sahipsiniz? Savunduğunuz ahlak anlayışı hangisi? Bu soruların cevaplarını, doğru biçimde düşünürseniz kolayca bulabilirsiniz. Belirli bir durumda aldığınız ahlaki kararlar ve uyguladığınız ahlaki eylemler ahlaki inançlarınıza, ilkelerinize, değerlerinize ve erdemlerinize bağlıdır.

O hâlde şu soruları cevaplamanız gerekir:

1. Ben nasıl bir insanım? Yaşanan durumun benim ya da sevdiklerimin başımıza gelmesini ister miydim?
2. Benim durumumdaki herkesin böyle davranması gerektiğini düşünüyorsam bu bana bir sorumluluk yükler mi?
3. Çevrem için iyi bir örnek mi oluşturuyorum, yoksa kötü bir örnek miyim?
4. Eylemimin olası bütün sonuçlarını göz önüne alırsam her şeye rağmen kendime saygı duymaya devam edebilir miyim?

Doğru karar vermek yalnızca bizimle değil, çevremizle de ilgilidir.

3. SONUÇLAR

Sadece şimdi için değil, gelecekte de hem kendiniz hem de başkaları için ortaya çıkabilecek sonuçları çıkarsamak adına ahlaki tahayyülünüzü kullanın. Dalgalanma etkisini göz ardı etmeyin. Eylemleriniz, başka eylemleri beklenmedik bir şekilde veya beklenmedik alanlarda etkileyebilir ve tanımadığınız kişilerin yaşamları sizin eylemlerinizden dolaylı olarak etkilenebilir.

Bu durum için soracağınız sorular şunlardır:

1. Kararlarımdan kimler etkilenebilir?
2. Kararlarım beni ve başkalarını nasıl etkileyebilir?

4. KARAR

Konuyla ilgili olguların, kendi kişisel ahlak anlayışınızın, kararlarınızın ve eylemlerinizin başkaları üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, yapılacak en iyi şey nedir?

1. Yaptığım şeyin akşam haberlerine konu olması beni rahatsız eder mi?
2. Davranışlarımı aileme ve yakın arkadaşlarıma kabul ettirebilir miyim?
3. Benimle aynı kararları vererek aynı eylemlerde bulunan yakın arkadaşlarımı ihbar eder miyim?

Önemli bir karar almadan önce durup bu soruları gözden geçirmek için kendimize zaman ayırmamız, iyi bir insan olduğumuz varsayımının tuzağına düşmeden, bizi içinde yaşadığımız ahlaki durumdan çıkarabilir. Bu da bize daha doğru, tarafsız ve ahlaki kararlar alma gücü verir.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Teodora Zareva’nın “4 Tips to Help You Make Better, More Ethical Decisions” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Kaynak Metnin Yazarı: Teodora Zareva

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM