Çevre Nedir, Ne Demektir?
Bir canlı varlığın bağıntı kurduğu olaylarla varlıkların tümü.
Çevre herhangi bir varlığın belirlenmesinde dış etkenleri dile getirir, diyalektik anlamda ‘dış çelişmeler’i kapsar. Örneğin bir yumurtadan civciv çıkması için çevresel bir ısı gereklidir. Oysa bu çevresel ısı bir taş parçasını civcivleştiremez. Çevreni etken olabilmesi için aynı zamanda ‘iç çelişmeler’ de gereklidir.
Bunun gibi örneğin Beethoven bir müzisyen çevresinde yetişmeyip bir köy çevresinde yetişseydi müzik ustası değil, çiftçi olabilirdi, ama Beethoven’ı yetiştiren müzik çevresi de içsel yeteneği olmayan herhangi bir insanı bir müzik ustası yapamaz. Nitekim yumurta da gereken çevresel ısıyı bulamazsa civcivleşemez.
Çevre terimi, dönüşümcülüğün kurucusu Fransız bilgini Lamarck (1744- 1829) öğretisinin de başkavramıdır. Lamarck, Le Philosophie Zoologique adlı ünlü yapıtında hayvan türlerinin çevrenin zoruyla değişerek tek bir türden oluştuklarını ileri sürmüştü. Tek türü farklılaştırıp birçok türler meydana getiren çevreye uyma zorunluluğuydu. Bu uyma (Fr. Adaptation) türün hem alışkanlıklarını değiştirmiş, hem de çeşitli örgenlerinin görevlerini başkalaştırmıştı. Bir türün özellikleri ancak uygun çevrelerde kalıtımla korunabilirdi, yoksa çevre değişiklikleri tür değişikliklerini gerektiriyordu.
Böylelikle çevrenin etkisi eski türlerden yeni türler meydana getirmişti. Lamarck, ”ihtiyaç organ yaratır” diyor ve örneğin zürafanın yüksek ağaçlı bir çevrede ağaçların yapraklarını yiyebilmek için uzun boyunlu olduğunu ileri sürüyordu, eş deyişle zürafanın boynu bu yüzden uzamış ve kalıtımla bu özellik korunarak yeni bir zürafa türü türemişti. Lamarck, idealist görüşlerine rağmen, 1809 yılında yayımladığı adı geçen yapıtıyla evrim kuramına öncülük etme şerefini taşır. Aynı zamanda kendi çağında pek etkili olan Cuvier ve Linne’nin yaratımcılık kuramına (ki bu kurama göre örneğin kedi, kedi olarak yaratılmıştır ve sonsuzca kedi olarak kalacaktır) karşı çıkmak ve bu metafizik düşçülüğü sarsmak şerefi de onundur. Lamarck’ın ‘çevre’ ve ‘kalıtım’ savları, elli yıl sonra büyük İngiliz bilgini Charles Darwin tarafından geliştirilip bilimselleştirilmiştir…
Bundan başka 19. yüzyıl Fransız düşünürleri A. Comte’la H. Taine’in, çevrenin insanlar üstündeki büyük etkisine dair ileri sürdükleri idealist görüşlere de ‘çevre kuramı’ denir.
