Bireyin Tanınması Gereken Yönleri

Bireyi tanıma hizmetleri kapsamında bireyin tanınması gereken birçok yönü bulunmaktadır. Bunlar aşağıda kısaca açıklanmaya çalışılmıştır.

Yetenekler

Yetenek, bireyin kalıtım yoluyla getirmiş olduğu gizil güçlerini eğitim ve çevrenin etkisiyle geliştirilmiş olan kısmına verilen isimdir. Her öğrencinin sahip olduğu belli yetenekler bulunmaktadır ve bu yetenekler her öğrencide farklılık göstermektedir. Hatta aynı yetenek alanı, her bireyde farklı düzeylerde görülebilmektedir. Eğitim öğretim sürecinde öğrencinin yetenekleri doğrultusunda eğitim alması ve kendini gerçekleştirebilmesi için sahip olduğu yeteneklerin belirlenmesi oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Bu doğrultuda okul öncesi eğitim aşamasından itibaren başlayarak öğrencinin bütün öğrenim yaşantısı boyunca yeteneklerinin belirlenmesi ve bu yetenekler doğrultusunda yönlendirilerek kendini geliştirmesi sağlanmalıdır. Yeteneklerini açığa çıkaran ve bu yeteneklerini kullanan bireylerin psikolojik olarak da daha mutlu bireyler olacakları söylenebilir.

Yeteneklerin belirlenmesi sürecinde özellikle psikolojik danışmanlar aktif bir rol üstlenmeli ve gerek kullanacağı standart ölçme araçlarından (yetenek testleri) elde edeceği bilgileri gerekse de aile ve diğer öğretmenlerden elde edeceği bilgileri bir araya getirerek bireyin durumunu en doğru şekilde belirlemeli ve öğrenciyi de bu doğrultuda bilgilendirmelidir.

İlgiler

İlgi; genel anlamda belirli bir olay ya da etkinliğe yakınlık duyma, ondan hoşlanma ve ona öncelik tanıma şeklinde tanımlanabilir. Eğitim öğretim sürecinde bireyi tanıma hizmetleri içerisinde ilgilerin belirlenmesi önemli bir yer tutmaktadır. Bireyin sahip olduğu yeteneklerini başarıya dönüştürebilmesi noktasında ilgiler önemli bir yer tutmaktadır. Belirli bir alanda yeteneği olan öğrencinin aynı alana yönelik ilgisi de üst düzeyde ise eğer bu öğrencinin ilgili alanda gerçek bir başarı göstermesi beklenebilir. Ancak belli bir alanda yeteneği olduğu hâlde, ilgi düzeyi düşükse veya o alana ilgi duymuyorsa, bu konuda öğrenciyi yönlendirmek veya güdülemek oldukça zor olacaktır. Çünkü ilgi içten gelen bir özelliktir. Bu nedenle bir yetenek alanında sağlıklı bir yönlendirme yapabilmek ve öğrencinin bu alanda gerçek bir başarı göstermesini sağlamak için o alana ilgi duyuyor olmasına özen gösterilmelidir.

Yeteneklerde olduğu gibi ilgilerin belirlenmesi sürecinde de geçerliği ve güvenirliği ispatlanmış olan standart ölçme araçlarından yararlanmak gerekir. Bu doğrultuda ilgi testlerinin seçiminde özellikle güncel olan ölçme araçlarının tercih edilmesi gerekmektedir.

Başarı Düzeyi

Bireyin tanınması gereken önemli özelliklerinden bir diğeri de akademik başarı düzeyidir. Akademik başarı sürekli değişkenlik gösteren bir niteliktir. Öğrencinin ilgi ve yetenekleri genel itibarıyla sınırlı bir değişim göstermesine karşın akademik başarı her dönem hatta her ay değişiklik gösterebilmektedir. Çünkü öğrencinin akademik başarısı dışsal ve içsel faktörlerden çok hızlı bir şekilde etkilenebilmektedir. Ailevi koşullarda meydana gelen istenmeyen durumlar, okul değişikliği, okulda meydana gelen istenmeyen yaşantılar, sağlık problemleri veya travmatik yaşantılar öğrencinin akademik başarısını doğrudan etkileyebilmektedir.

Yapılan birçok araştırma akademik başarının bireyin gelecekteki başarısını yordama gücüne sahip bir özellik olduğunu göstermektedir. Bu nedenle bir öğrencinin geçmiş başarı düzeyinin bilinmesi, o öğrencinin eğitim öğretim yaşantılarının planlanması ve gerçekçi bir yönlendirmenin yapılabilmesi açısından gereklidir. Akademik başarı, kimi durumlarda öğrencinin yaşadığı ciddi düzeyli problemlerin habercisi de olabilir.

Özellikle akademik başarı düzeyinde ani ve keskin bir düşüşün yaşanması bu öğrencinin ailevi veya başka türlü bir problem yaşadığını gösterebilir. Genel itibarıyla travmatik bir yaşantı geçiren öğrencilerde akademik başarı çok hızlı bir şekilde düşüş gösterebilmektedir. Öğretmenlerin akademik başarı olarak ani düşüş gösteren öğrencileri bu bağlamda göz önünde bulundurmaları önerilebilir.

Sağlık Düzeyi

Öğrencilerin sağlık özellikleri, hem kişilik gelişimlerini hem de eğitim öğretim süreçlerine uyum düzeylerini doğrudan etkileyebilmektedir. Her öğrencinin sağlıkla ilgili göstereceği gelişim süreçlerinin her dönemde takip edilmesi gerekmekle birlikte okul öncesi eğitim, ilkokul ve lise yılları daha da önemli dönemlerdir. Örneğin, fiziksel gelişim açısından okul öncesi ve ilkokul yılları kritik bir dönemdir ve bu dönemde fiziksel gelişim problemi olan öğrencilerin belirlenmesi ve gerekli tıbbi muayene ve tedavi için ilgili kurumlara yönlendirilmesi gerekir.

Lise yılları ise ergenlik kaynaklı birtakım problemlerin ortaya çıkma ihtimalinin yüksek olduğu bir dönemdir. Ergenlik kaynaklı problemler ergenlik dönemi depresyonundan okul terkine kadar birçok soruna sebep olabilme gücüne sahiptir. Bu nedenle eğitim kademelerinin her bir aşamasında öğretmenler öğrencilerinin sağlıkla ilgili olası problemlerini veya yaşadıkları problemleri göz önünde bulundurarak gerekli yardım ve yönlendirme hizmetlerini sunmalıdırlar.

Çevre

Bireyin eğitim öğretim yaşantısının ve kişisel gelişiminin sağlıklı olarak planlanması sürecinde sahip olduğu çevresel olanaklar ve içinde yaşadığı çevrenin özelliklerinin bilinmesi büyük bir önem taşımaktadır. Bu kapsamda bireyin ailesinin ekonomik ve sosyal özellikleri, bireyin içinde yaşadığı çevrenin sosyoekonomik özellikleri ve çocuğun arkadaş çevresi gibi özelliklerin bilinmesi ve göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Kişilik

Kişilik; bireyi diğer bireylerden ayırt eden, tutarlı olarak sergilenen, bireye özgü özellikler bütünüdür. Kişilik gelişimi bireyin kalıtsal olarak getirdiği özelliklerinin sosyal ve fiziksel çevresi ile etkileşimi sonucunda şekillenmektedir. Öğrencinin sosyal ve kişisel gelişimi açısından kişilik özelliklerinin bilinmesi önemlidir. Özellikle yaşadığı uyum problemlerinin çözümüne etkin katkı sağlama noktasında kişilik özelliklerinin bilinmesi faydalı olabilir. Bireylerin kişilik özellikleri farklı kaynaklardan elde edilen bilgilere göre belirlenmelidir. Bu kapsamda öncelikle standart ölçme araçlarından yararlanılmalı ve bu kaynakta elde edilen bilgiler aile ve öğretmenler gibi öğrenciyi yakından tanıyan diğer bireylerden elde edilen bilgilerle derlenerek kullanılmalıdır.

Aile

Öğrencinin ailevi özellikleri onun psikolojik, sosyal, ahlaki ve duygusal gelişimi başta olmak üzere bütün gelişim alanlarını etkilemektedir. Bu nedenle öğrencilerin ailevi özelliklerinin bilinmesi önem taşımaktadır. Bu kapsamda anne babanın hayatta olup olmadıkları, hayatta iseler meslekleri, eğitim düzeyleri, sosyoekonomik düzeyleri, aile içi ilişki biçimleri, çocuk sayıları, çocuklarına yaklaşım biçimleri ve yetiştirme tutumları gibi temel niteliklerinin bilinmesi önem taşımaktadır.

Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM PSİKOLOJİSİ, Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇİFTÇİ