Zakir Memmedov’un Bilimsel Çalışmaları ve Eserleri

Zakir Memmedovun araştırmalarına kadar Azerbaycan’da sandılar, Doğu’da profesyonel filozoflar yaşamamışlardır, yaratıcılığından elde cüzi malzeme olan Ebu’l-Hasan Behmenyar istisnadır. Zakir Memmedov kırk yıla yakın sürede bilimsel araştırmalar yapıp, Doğu dillerinde yazıp yaratmış Azerbaycan filozoflarının ve düşünürlerinin dünyanın çeşitli ülkelerinde basılmış, ayrıca elyazması resminde bulunan zengin mirasını ortaya çıkarmış, onların felsefesini (varlık öğretisi ve idrak teorisini), mantığını, sosyo-politik ve etik görüşlerini çalışıp hazırlamıştır. O, ortaçağda Doğu’da, ayrıca Azerbaycan’da dini-felsefe ile birlikte bilimsel felsefenin de mevcut oluğunu ispat etmiştir. Alim belli etmiştir ki, üç önemli bilimsel-felsefi öğretiden birini – Doğu peripatetizmini Türk filozofu Ebunesr Farabi (873-950), diğer ikisini – panteizmi ve işrakiliyi Azerbaycan filozoflarından Aynalküzat Miyaneci (1099-1131) ve Şihabeddin Yahya Sühreverdi (1154-1191) kurmuşlar .

Muktedir Azerbaycan filozoflarının öğretileri felsefi okula çevrilerek, tüm Müslüman Doğu ülkelerinde yüzyıllar boyunca yetenekli filozoflar için örnek olmuştur. Onların fikirleri sonraları İslam alemi ile sınırlı, Avrupa ülkelerinde de yayılmıştır. Kısacası, dünya felsefesi tarihi ortaçağda (1000 yıllık bir dönemde) işte Doğu, özellikle Azerbaycan filozoflarının sayesinde bilimsel-felsefi bakış açısından hâli olmamıştır. Bütün bunları Zakir Memmedov 30’dan fazla kitapta (basılı ve basılı olmayan) ve 250 makalede belirtmiştir.

Zakir Memmedovun tüm çalışmaları ilk kaynaklar temelinde olmuş, bu yüzden bu eserlerin Azerbaycan’a getirilmesi için büyük emek sarf etmiştir. Onun araştırmalarında kadar Ebu’l-Hasan Behmenyarın “Metafiziğin konusu” ve “Mevcudatın mertebeleri” adlı küçük hacimli iki traktatı biliniyordu. Araştırmacı filozofun geniş hacimli “Eğitim” (“Tahsil”) eserinin varlığını ortaya koymuş, Azerbaycanda “Eğitim” eserini ilk kez tam olarak araştırmaya çekmiştir.

Zakir Memmedov Azerbaycan filozoflarının kültürel mirasını tetkik etmekle beraber, onların bilimsel kamuoyu tarafından tanınması için de çalışmıştır. Bilginin girişimi ile Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Reyaset Kurulu İşraqilik öğretisinin kurucusu Şihabeddin Yahya Sühreverdi’nin vefatının 800 yıllık jübileyi ile ilgili 2 Nisan 1991 yılında karar kabul etmiştir. Bu karara göre 25 Aralık 1991 yılında Felsefe ve Hukuk Enstitüsünde (şimdiki Felsefe, Sosyoloji ve Hukuk Enstitüsü) işraqi filozofun yıldönümü kutlanmıştır.

Zakir Memmedovun girişimi ile Ebu’l-Hasan Behmenyarın doğumunun 1000 yıllık jübileyini 1993 yılında geçirmek konusunda Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Reyaset Kurulu ve Bakanlar Kurulu kararlar almıştır. Bu vesileyle Felsefe ve Hukuk Enstitüsünde üç bilimsel oturum, bir çok üniversitelerde konferanslar düzenlenmiştir. Zakir Memmedovun girişimi ile 1998 yılında Siracettin Urməvinin doğumunun 800 yıldönümü ile ilgili Azerbaycan EA Reyaset Kurulu tarafından karar kabul edilmiştir. O, Siracettin Urmevinin, Afzelettin Hunecinin doğumlarının 800 yıllık jübileyleri, 1999 yılında Aynelküzat Miyanecinin doğumunun 900 yıldönümü ile ilgili makaleler hazırlamış, dergi ve gazetelerde yayınlatır.

Zakir Memmedov Bakü, Taşkent], Semerkant, Fergana ve Duşanbe şehirlerinde bir dizi bilimsel sessiyaların, konferansların taraf olmuştur. Bilim ve kültür korifeylərinin – Farabi’nin, İbn Sina’nın, Nizami’nin, Nesimi’nin, Abbaskulu Ağa Bakıhanovun, Mirza Fetali Ahundovun, İmam Buhari’nin ve Ahmed Ferganinin jübileyləri ile ilgili rapor etmiştir. O, Nasîrüddin Tûsî’nin 800 yıllık jübileyini geçiren Devlet jübile Komisyonu üyesi seçilmiştir.

Temel Eseleri

Azerbaycan’da XI-XIII yüzyıllarda felsefi düşünce. (1978)
Behmenyarın felsefesi. (1983)
Azerbaycan felsefesi tarihi. (1994)
Nizami Gencevi’nin felsefi düşünceleri. (2000)
Şihabeddin Yahya Sühreverdi (hayatı, yaratıcılığı ve bakış açısı). (2009)