Yönetişim Nedir?

Yönetişim, toplum-devlet ilişkilerinde karşılıklı etkileşime dayalı yeni bir yönetim tarzını ifade etmektedir. Yönetişim, son otuz yıl içinde popüler hâle gelmiş, “yönetim” kavramının alternatifi olarak literatürde ve günlük hayatta yaygın olarak kullanılmaktadır.

Yönetişim (governance), “yönetim” veya “yönetmek” (to govern) kavramından türetilmiştir. Bu kavramı ilk defa Dünya Bankası, 1989 tarihli raporunda kullanmıştır.

Verimlilik, etkinlik, sorumluluk ve hesap verebilirlik kavramları, 1970’lerin sonlarından itibaren kamu yönetimi literatüründe üzerinde en fazla durulan ilkeler olmuşlardır.

Kamu yönetiminin hem verimli işlemesini sağlayacak hem de yaptığı işlemler ve aldığı kararlardan dolayı daha sorumlu hâle getirecek bir fikri çerçeveye ihtiyaç hissedilmiştir. Çünkü temsili demokrasinin klasik katılım ve denetim mekanizmaları, bu ihtiyacı karşılamakta yetersiz kalmıştır. İşte böyle bir fikri çerçeveyi, yönetişim (governance) kavramı sunmaktadır.

Yönetişim, kamu yönetimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarını içine alan kompleks bir sistem ve bunların kendi aralarındaki ilişkiler ağı ve karşılıklı etkileşimlerini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.

Burada, merkezî yönetim ve yerel yönetim kuruluşlarından başka, sivil toplum örgütleri, özel girişimciler ve kâr amacı gütmeyen kuruluşları kapsayan geniş bir aktörler yelpazesinin varlığı ve bunların yönetim sistemine dahil edilmesi söz konusu olmaktadır.

Yönetişim kavramı, toplumu yönlendirmek ve yönetmek konusunda sorumluluk dengesinin devletten sivil topluma doğru kaymakta olduğuna işaret etmektedir. Başka bir anlatımla yönetişim, kamu yönetimini, devletin ve siyasal iktidarın faaliyetleri ile sınırlandırmamakta, bunlarla birlikte özel sektör ve sivil toplum örgütlerini de yönetimin vazgeçilmez aktörleri olarak kabul etmektedir. Burada çok aktörlü bir yönetim anlayışı ve süreci karşımıza çıkmaktadır.

Görüldüğü gibi yönetişim kavramı, yeni kamu yönetimi anlayışının önemli bir unsurudur, esas itibarıyla kamu yönetimini, özel sektör ve sivil toplum örgütlerini de kapsayacak şekilde genişleten bir anlayış ve süreçtir. 1980’den sonra bürokrasi odaklı bir yönetim anlayışından vazgeçilerek devletle toplum arasında karşılıklı roller ve sorumluluklar yeniden tanımlanmaya başlanmıştır.

Bu yeni tanımlamaya göre vatandaş ve sivil toplum, yönetimin bir ortağı gibi muamele gören bir konuma yükselmiştir. Böylece kamu yönetiminin, tüm toplumun etkileşimi ve katılımı ile oluşan bir alan olduğu ve bu alanın “iyi yönetişim” anlayışı çerçevesinde işlemesi gerektiği fikri önem kazanmıştır (Eryılmaz, 2008: 242).

Çünkü kamu yararına hizmet etmek için iyi yönetişim kaçınılmaz olmaktadır. Bu kavram, özellikle 20. yüzyılın son çeyreğinde uluslararası mali ve teknik örgütlerin öncülüğünde gelişmekte olan ülkeler için de geliştirilen bir reform stratejisine dönüşmüştür.

1992 yılında Rio de Janeiro’da yapılan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nın bir ürünü olarak ortaya çıkan “Gündem 21” projesi, “yönetişim” anlayışının yerel düzeye taşınmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Çünkü “sürdürülebilir kalkınma” hedefini ortaya koyan “Gündem 21” bunun gerçekleştirilebilmesi için “küresel ortaklık ve iş birliği” anlayışını gündeme taşımıştır.

Çeşitli ülkeler, yönetimi, yönetişim olarak algılamakta bununla ilgili ilkeleri hayata geçirmek için çalışmaktadırlar. Bu amaçla başta Birleşmiş Milletler olmak üzere birçok ülke ve kuruluş, iyi yönetişimin temel ilkelerini belirleyerek kamuoyuna açıklamaktadırlar.

Kamuda iyi yönetişimin ilkeleri denildiğinde “saydamlık ve dürüstlük”, “katılım”, “verimlilik ve etkinlik”, “hesap verme sorumluluğu”, “uygun yöntemlerle halkla ilişki kurmak”, “yönetimin kendi kendini geliştirme ve öğrenme kapasitesi”, “iyi işleyen bir hukuk devleti”, “güçlü bir sivil toplum” ve “yerinden yönetim koşullarının gelişmiş olması” gibi ilke ve unsurları belirtmek gerekir.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3448, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2296