Sporla İlgili Hareketler Dönemi (7-12 Yaş)

Motor gelişimin bu dönemi temel hareketler döneminin bir uzantısı olarak karşımıza çıkmaktadır. 7 yaşından yukarısını kapsamaktadır. Sporla ilişkili hareket becerisi herhangi bir spor dalının özel ihtiyaçlarına uyarlanmış olgunluk düzeyinden temel hareketlerdir.

Kişinin temel hareket kalıpları olgunluk düzeyinden sonra çok az değişir, ancak fiziksel yetenek düzeyi bireyin bir spor branşı ile uğraşısının yarışma sporuna mı, rekreasyonel etkinliklere mi yöneleceğini belirler. Bu dönemde hareket birtakım oyunlarla, değişik spor branşlarıyla, danslarla ve benzeri aktiviteler ile uygulanabilen bir araç rolünü almaktadır (Altınkök, 2006:48; Şimşek,1998:11).

Temel hareketler döneminin uzantısı olan bu dönemdeki uzmanlaşmış hareket becerisi, günlük yaşantımızdaki karmaşık aktiviteler, rekreasyon veya spor dalının özel ihtiyaçlarına uyarlanmış olgunluk düzeyinde hareketlerdir. Temel dengeleme, lokomotor ve manipulatif becerilerinin ortamın gerektirdiği şekilde uzmanlaştığı, bütünleştiği ve dikkatle işlendiği bir süreçtir. Bu dönemde bir önceki dönemde amaç olan temel hareketler çeşitli becerileri yapmada araç haline gelirler. Temel zıplama ve hoplama hareketinin ip atlama, halk dansı veya atletizmde üç adım atlamada kullanılarak şekillendiği bir dönemdir (Yıldırım,2011:39).

İlkokul çocukları, yeni beceriler kazanmaktan çok daha önce kazandıkları temel becerileri daha akıcı ve doğru olarak ortaya koyarlar. Burada ’spor’ terimi geniş anlamıyla kullanılmıştır. Yani yalnız yarışma değil; aynı zamanda eğlence ve spor etkinlikleri açısından gönüllü katıldıkları faaliyetler; oyun, dans gibi aktiviteleri de kapsayan bir araç olarak benimsenmiştir. Bu dönemdeki gelişim hızı psikomotor olgunluğa ve duygusal etkinliklere bağlıdır. Yedi yaşından on yaşına kadar olgunlaşmış olan temel becerilerini birleştirerek sporla ilgili beceriler de kullanma başlar. Kuvvet, dayanıklılık, hız, denge gibi özelliklerin gelişmesiyle performans artar. Değişik hızlarda ip atlama, taş sektirme ve top fırlatma gibi harekeler bu evrimin tipik geçiş hareketleridir. Hareketler giderek daha karmaşık ve spor türüne özgü seçilmeye başlanır. 11 yaşından sonra beceri gelişmesinde bireysel farklılıklar ve bir branşa (statüye bağlı olarak) yönelme ortaya çıkar. Kapsamlı alıştırma ile yeni birçok hareket öğrenilmiş ve pekiştirilmiş olur. Çocuklar, hareket becerilerini öğrenmeye ve yarışmaya çok isteklidirler. Daha sonraki yaşlarda ise spor dalına özgü hareketler ve becerilerle yaşlara göre spor dalları söz konusu olur (Megep, 2007:17).

Çocuk belirli bir temel harekette olgun aşamaya geldikten sonra, sporla ilgili hareket aşamasında hareketin şeklinde çok az bir değişiklik olur. Kalıbın rafine edilmesi ve şeklinde stil değişiklikleri beceri ilerledikçe oluşur ama temel kalıp değişmez. Yıldan yıla ortaya koyuş aşamasına dayalı büyük değişiklikler görülebilir. Çocuk güç, dayanıklılık, reaksiyon gösterme zamanı, hareketin hızı, koordinasyon ve diğerleri geliştikçe, ortaya konan hareketler de gelişir (Şimşek, 1998: 22-23).

Bireyden kaynaklanan faktörler ve çevreden gelen etmenler çocuğun bir aşamadan diğerine geçmesine neden olur. Bireyin temel hareket kalıpları olgun aşamaya geldikten sonra çok az değişir. Sporla ilişkili hareketler döneminde, becerilerin ne ölçüde gelişeceği çok çeşitli zihinsel, duygusal ve motor etmene bağlıdır. Reaksiyon sürati, hareket hızı, koordinasyon, beden yapısı, boy, ağırlık, alışkanlıklar, arkadaş etkisi, duygusal yapı spora yönelmeye etki eden etkenlerden bazılarıdır (Demirci, 2007:15; Şimşek, 1998:23).

Bireyin olgun hareket kalıplarını birleştirme çabalarını gösterdiği bu evrede, birey temel hareket kalıplarını sporla ve rekreatif etkinliklerle ilişkili becerileri geliştirilen temel hareketler günlük yaşamda ve çeşitli oyunlarda kullanılır. Bu evrede çocuk tüm spor branşlarına ilgi duyar ve fizyolojik, anatomik veya çevresel faktörlerin kısıtlamasını hissetmez. Çocuk, spor becerilerini nasıl yapacağı hakkında bilgi sahibi olur. Bu hareket becerileri temel hareketlerle aynı ögeleri içerir ama hareketlerde daha fazla biçim, doğruluk ve kontrol vardır. Geçiş evresinde çocuk olgunluk düzeyindeki hareketleri daha karışık ve daha özel biçimlere uygular (Yıldırım, 2011:40).

Ancak birçok genç, düzenli uygulama fırsatlarının sınırlı olması, öğretimin olmaması ya da yetersiz olması fiziksel aktivitelerde desteklenmemesi ya da yetersiz desteklenmesi nedeniyle sportif aktivitelerde yetersizlik gösterirler (Demirci, 2007:16).

Kaynak: ATA-AÖF, GELİŞİM PSİKOLOJİSİ, Yrd. Doç. Dr. Şükrü ADA