Pythagoras’ın Evren Tablosu Nedir?

Pythagorasçı evren tablosunun merkezinde ateş vardır.

Ateşin çevresinde dönen bir karşı dünya vardır. Karşı dünyanın dış çevresinde dünya dönmektedir. Dünya yalnız kendi etrafında dönmemektedir. Dünya küre biçimindedir ve merkezin çevresinde döner. Böylece Dünya evrenin merkezi olmaktan çıkmıştır. Dünyanın baktığı yüzeyde Ay vardır. Biz öbür yüzeyi göremiyoruz (karşı dünyayı göremiyoruz). Ayın dışında Güneş vardır. Güneşin dışında 5 gezegen, onun da dışında sabit duran yıldızlar vardır. Bu tablo;

1. Dünyanın evrenin merkezi değil, bir gezegen olarak gösterilmiş olması nedeniyle,
2. Dünyanın bir yörüngesi olduğunu öngörmesi nedeniyle,
3. Dünyanın bir küre şeklinde olması nedeniyle,
4. Değişik yönlerde hareket tespit edilmiş olması nedeniyle

Dönemin astronomi bilgisi adına son derece önemlidir.

Pythagoras’ın öğretilerine bir bütün olarak bakıldığında son kertede düşünce tarihine şu önemli katkılarda bulunduğu tespit edilebilir:

1. Astronomide önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

2. Matematik, geometri gibi bilimlerin rasyonalize edilmesini sağlamıştır. Nitekim Pythagorasçı düşüncede matematiksel açıklamanın bilimsel açıklamanın temeline döşendiğini görmekteyiz.

3. Düalist bir felsefi görüş geliştirmiştir. Çünkü iki şey bir arada işlenmiştir: Ateş ve hava. Böylece Antik Yunan’ın doğa felsefesinde karşımıza çıkan monizm, Pythagoras ile bir anlamda sona ermiştir.

4. Pythagoras’la karşımıza bilen özne çıkmıştır. Bilen özne (ruh) ile bilinen şey arasında mantıksal bir ayrım yapıldığı yolunda izlenimler edinilmektedir.

5. Canlı-cansız ayrımına doğru bir gidiş vardır. Bu ayrım Pythagorasçılıkta nüve hâlinde ve bulanık biçimde de olsa bulunmaktadır.

6. Pythagoras’ta karşımıza, geleneksel dört unsura, yani toprak, su, hava ve ateşe ilaveten beşinci bir unsur daha çıkmış gibi görünmektedir. Bu beşinci madde bir anlamda evreni bir arada tutan maddedir. Bu madde sınırsızdır ve muhtemelen Tanrı olarak düşünülmüştür. Böylece tek tanrıcı düşüncenin de Pythagorasçılıkla birlikte başladığı iddia edilegelmiştir. Fakat bu, tek tanrılı dinlerde karşımıza çıkan Tanrı anlayışına benzer bir anlayış değiştir. Çünkü beşinci unsur evren ile özdeş tutulmuştur.

Thales dışında kalan diğer tüm Antik Yunan düşünürlerine hakim olan kıyamet düşüncesi Pythagorasçı düşüncede de bir yer edinmiştir. Örneğin; Anaksimandros adalet bozulursa ateş ortalığı kavuracak, başka bir düzen gelecek demiş, Pythagoras ise ateşin her şeyi yok edeceği ve evrenin yeniden vücut bulacağı kehanetinde bulunmuştur.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı