Tanım çeşitlerini anımsarsak, her şeyin tanımı yapılabilir ancak her şeyi içlemsel olarak tanımlamak mümkün değildir. O hâlde içlemsel olarak nelerin tanımı yapılamaz? Bu kategorileri şu şekilde sıralayabiliriz: – Porphyrios ağacından hatırlanırsa, kategorilerden en üstte bulunan […]
Kavram, bir nesnenin zihindeki tasarımıdır. Bu bir yönüyle nesneye, diğer yönüyle anlama dönük bir ifadedir. Kavramın dildeki karşılığına ise terim denir. Bu bağlamda diyebiliriz ki kavramlar yoluyla düşünür, düşündüğümüzü de dil yoluyla aktarırız. Kavram, hayalden […]
Mantık doğrusuna, düşünme ilkeleri aracılığıyla ulaşılır. Mantıksal doğrular, düşünme ilkelerine uygun doğrulardır. Mantık ilkeleri doğru düşünebilmek için uyulması gereken temel ilkelerdir. Günlük hayatta bu ilkeler doğrultusunda düşünme eylemini gerçekleştirdiğimiz için bu ilkelerle çelişen, bunlara karşıt […]
Mantık doğa bilimleri (fizik, kimya, biyoloji vb.) gibi deney ve gözlem yaparak bilgi doğrusunu araştırmaz. Mantığın amacı, mantık doğrusuna ulaşmaktır. Akıl ilkelerinden kaynaklanan doğruya, mantık doğrusu denir. Mesela; “bütün kuşlar uçar” dedikten sonra, “serçe uçar” ifadesinin doğru olması gerekir. […]
Mantığın kurucusu Aristoteles’tir. Aristoteles’ten önce de mantıksal düşünme konusunda çabalar ve dağınık bilgiler vardı. Ancak Aristoteles mantığı sistemli bir bilgi alanı haline getirmiştir. Bu anlamda, Aristoteles mantığı bulan kişi değil, ama onu sistemli ve düzenli […]
Özdeşlik ilkesi, çelişmezlik ilkesi ve üçüncü hâlin imkânsızlığı ilkesi birbirleriyle ilişkilidirler ve birbirlerini tamamlar. Ancak, bunların dışında sonradan ortaya atılan bir ilke daha vardır ki, bu da yeter-neden ilkesidir. Yeter- neden ilkesi, bir şeyin var olabilmesi için yeterli sebebin […]
Üçüncü hâlin imkânsızlığı ya da üçüncü durumun olanaksızlığı ilkesi, özdeşlik ve çelişmezlik ilkelerini tamamlayan akıl yürütme ilkesidir. Üçüncü hâlin olanaksızlığı ilkesi, bir önermenin ya doğru ya da yanlış olduğunu ifade eder. Üçüncü hâlin imkânsızlığı ilkesine […]
Bir şeyin aynı anda hem kendisi hem de kendisinden başkası olamayacağını öne süren mantık ilkesidir. Çünkü, özdeşlik ilkesi gereği, bir şey sadece kendisiyle özdeştir. Bir şeyin hem kendisi hem de başkası olamaması durumuna çelişmezlik denir. İki karşıt önermeden […]
Düşünce sistemimizde yanlışlıklara yer vermemek için bazı mantık ilkelerden yararlanır. Bu ilkeler ile doğru düşünme sağlanmış olur. Aklın genel olarak 3 ilkesinden söz edilir; ancak bunlara 17. yy. da Leibniz tarafından dördüncü bir ilke daha […]
Analoji ayrıca benzeşim ve temsil olarak da bilinen bir akıl yürütme yoludur. Analoji, aklın, bazı nesnelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkarak özelden özele doğru izlediği yoldur. Bir akıl yürütme yolu olarak, iki şey arasındaki benzerliğe dayanan analoji, bu […]
2005'ten beri, Ömer YILDIRIM'dan... © www.felsefe.gen.tr