Göç Nedir? Göç Türleri Nelerdir?

Göç; ekonomik, toplumsal ve siyasal nedenlerle insanların bireysel ve kitlesel olarak yer değiştirme eylemi ya da yaşanılan yerin değiştirilmesi eylemidir.

İster kısa süreli, ister uzun süreli olsun bu yer değiştirme hareketleri çoğu kez aynı toplumsal sistem içinde iç göç biçiminde gerçekleşir. Bazen de kendine özgü koşulları nedeniyle toplumsal sistemler arasında dış göç biçiminde ortaya çıkarlar (Tekeli ve Erder 1978:17).

Göçler otoriter ya da doğal bir zorlanmadan ötürü zorunlu göç veya kişilerin kendi iradesiyle serbestçe gerçekleştirdikleri gönüllü göç niteliğinde olabilirler.

Geçen yüzyılda göçler, Afrika’dan Güney ve Kuzey Amerika’ya, Avrupa ülkelerinden Kuzey Amerika’ya, Doğu ve Güney Avrupa ülkelerinden Batı Avrupa’ya fetihler, köle ticareti, ekonomik zorluklar vb. nedenlerle yapılmaktaydı (Şahin, 2001). İletişim ve ulaşım araçlarının ucuzladığı ve yaygınlaştığı günümüzde ise göç kişilerin iş bulmak, daha iyi şartlar içinde çalışmak veya kendilerine, ailelerine daha iyi yaşama imkânları yaratmak amacı ile iki ya da daha fazla ülke arasında geçici veya kalıcı yer değiştirmesi şeklinde gerçekleşmektedir.

Göç, değişik açılardan sınıflamalara tabi tutulmaktadır. Amacı açısından ekonomik göç, ekonomik olmayan göç; göçü tetikleyen etmenler açısından gönüllü göç, gönülsüz göç; süresi açısından geçici göç, sürekli göç; son yerleşim yeri açısından transit göç, yerleşik göç; yasal statü açısından yasal (legal) göç, kaçak (illegal) göç ve göç edenin özelliği açısından vasıflı (beyin) göçü, vasıfsız göçü akla ilk gelen belli başlı kategorılerdir.

Açıktır ki bir göçmen aynı anda birden çok kategoride yer alır. Örneğin, göçmen daha çok kazanmak amacıyla göçtüğünde bir ekonomik göç gerçekleşmiştir. Ancak bunu yaparken göç ettiği ülkeye yasa dışı yollardan girerse aynı zamanda bir kaçak göç gerçekleşmiştir. Göç ekonomik, sosyal, kültürel ve bireysel (psikolojik) açılardan ele alınabilir. Ancak, emek göçü veya bireylerin daha çok kazanmak amacıyla yer değiştirmeleri göçün ekonomik açıdan değerlendirilmesinde üzerinde en çok durulan konudur. Uluslararası göç literatüründe sıklıkla karşılaşılan göç nedenleri dört ana başlıkla değerlendirilebilir:

• Ülkelerarası farklı demografik yapılar,
• Kapitalizmin devresel krizleri,
• Bölgeler arası gelir farklılıkları,
• Küresel olarak yeniden yapılanmaya zorlanan ekonomiler vb.

Açıktır ki, göç hareketlerini açıklayabilecek tek ve kapsamlı bir kuram günümüzde henüz söz konusu değildir. Bu yüzden toplum bilimciler, farklı kavramlar ve varsayımlar kullanarak çeşitli kuramsal modeller geliştirmektedir. Bu çalışmalar sonucunda üretilen kuramlar birey, hane halkı, ulusal ve uluslararası pazarlar gibi farklı nedensellik süreçlerine ve farklı sorgulama düzeylerine dayandıkları için, bunları birbiri ile bağdaşmaz biçimde değerlendirmek yanlış olur.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2387, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1384