Gaudapada

Gauḍapāda, Hint düşünce sistemindeki Vedānta Okulu‘nun ilk ve en tanınmış filozoflarından biridir ve yaklaşık olarak MÖ 500’lü yıllarda yaşamıştır.

Gauḍapāda, tinsel gelenekte Advaita Vedanta‘nın sistemleştiricisi olan Śaṅkaracarya‘nın (MÖ 8. yy) büyük ustası olarak kabul edilir. Gauḍapāda en çok Vedānta düşüncesine sağlam bir ontolojik temel kazandıran Advaita Vedānta’nın ilkeleri üzerine geliştirdiği analitik açıklamalarıyla tanınır. Gauḍapāda’nın Upaniṣadik külliyatı mantıksal akıl yürütme ışığında yorumlaması, Advaita geleneğinde epistemolojik açıklamanın önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilir.

Gauḍapāda‘nın tezine göre, temel ontolojik gerçeklik, niteliklerden ve yönelimsellikten yoksun olan saf bilinçtir. İkili dünya aklın yarattığı bir dalgalanmadan başka bir şey değildir (manodṛśya ya da manaspandita). Çoğulcu dünya akıl tarafından tasarlanır (saṁkalpa) ve bu hatalı yansıtma māyā adı verilen yanıltıcı faktör tarafından beslenmektedir.

İkilik dünyasını deneyimleyen münferit ruhun kökeni imgeseldir. Ruhun ferdiyetinin sonluluğuna nesne bilinci (avidyā) neden olurken, gerçekte doğası mutlak ruh ya da saf bilinç ile özdeştir. Birey ile aşkın ruh arasında fark olmadığının kavranması tek başına kurtuluşa yol açacaktır.

Gauḍapāda‘nın etkisi muhtemelen Advaita Vedānta’nın çağlar boyunca gösterdiği gelişim üzerinde çok geniş kapsamlı bir etkiye sahip olmuştur. Advaita Vedānta’nın temel soteriolojik kavramlarından biri olan ‘temassız tefekkür’ (asparśa yoga) anlayışıyla tanınır. Daha bilineni, bilincin ebediliğini ve ikiliksizliğini ortaya koyduğu ezeli-olmama (ajāti-vāda) doktrinidir.

Gauḍapāda’nın felsefesi mutlak düalizm karşıtlığı olarak nitelendirilebilir ve bu doktrini hem olumlama hem de olumsuzlama (adhyāropa ve apavāda) yöntemiyle kurar. Advaita-vāda doktrinini, dünyanın sahteliğini sistematik olarak açıklamak için “ateşin söndürülmesi” (alātaśānti) ve hayali şehir (gandharva-nagara) gibi örnekler kullanarak açıklar.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım