Hem Avrupa’da ¹ hem de ABD’de ² insanlar zamanlarının %90‘a yakınını kapalı alanlarda geçiriyorlar. İçeride bu kadar çok zaman geçirmenin ruh sağlığınız üzerinde olumsuz etkileri olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü, dünya genelinde yetişkinlerin %5‘inin depresyondan muzdarip olduğunu tahmin ediyor. Örneğin yapılan bir araştırmaya göre stres, depresyon ve anksiyete, Birleşik Krallık’ta 2021-22 yılında işe gitmeme sebeplerinin %55‘ini oluşturuyor. ³ Ruh sağlığımızda meydana gelecek küçük düzelmeler bile bizlere önemli kişisel ve ekonomik kazançlar sağlayabilir.

Bütün gün kapalı ortamda kalan insanlar için ev bitkileri doğayla bağlantı kurmanın çok basit bir yoludur. Bu durum, özellikle bir bahçeye dahi erişimi bulunmayan gençler için daha da önemlidir.

İç mekân bitkilerinin ruhsal ve fiziksel sağlığa çeşitli faydaları vardır. Araştırmalar ev bitkilerinin stresi azalttığını, kan basıncını dengelediğini ve genel ruh hâline olumlu etki yaptığını ortaya koymuştur. ⁴ Bitkilerin bulunduğu ofis ortamları ise daha yüksek iş memnuniyeti ⁵ ve daha az sağlık şikayetleri ile ilişkilendirilmiştir. ⁶

Ev bitkileri, doğayla bağlantı kurma arzumuzu tatmin etmesi ve yeşil rengin sakinleştirici etkisi nedeniyle kendimizi iyi hissetmemizi sağlar. ⁷ Sadece tek bir bitki bile cansız bir ortamı renklendirebilir ve ruh hâlinizin iyileşmesine katkı sunabilir. Peki ama hangi bitkiyi seçmelisiniz?

Gür yapraklı yeşillikler

Reading Üniversitesi ve Royal Horticultural Society‘den bilim insanları, 520 kişinin farklı ev bitkilerine yönelik psikolojik tepkilerini çevrimiçi bir fotoğraf anketi aracılığıyla ölçtü. ⁸ Katılımcılara 12 farklı bitkinin fotoğrafları gösterildi ve sonra bitkinin görüntüsüne ilişkin görüşleri hakkında sorular yöneltildi.

Çalışma katılımcıları tarafından değerlendirilen ev bitkileri. Jenny Berger, CC BY-NC-ND

Katılımcılar en çok hoşlandıkları ve en az hoşlandıkları bitkileri tanımladılar. Daha sonra her bir bitkinin görünümünün farklı yönlerini puanlamak için altı çift zıt sıfattan oluşan ölçekler kullanıldı. Katılımcılar ayrıca her bir bitkinin insan sağlığı ve hava kalitesi açısından ne kadar faydalı olduğunu düşündüklerini de puanladılar.

Bu çalışmada kullanılan bitkiler şunlardı: Benjamin çiçeği, kaynana dili, dua çiçeği, kaktüs, kuş yuvası eğrelti otu, pothos sarmaşık (veya şeytan sarmaşığı), ejderha kanı ağacı ve palmiye. Bu bitkilerin her biri yoğun biçimde ev ve ofislerde bulunuyor.

Katılımcıların geneli tüm yeşil ve sağlıklı bitkilerin kendilerine fayda sağlayacağını ifade etti. Ancak özellikle üç bitkinin en yüksek sağlık hissiyatını verdiğini ifade ettiler. Bu bitkiler pothos sarmaşık, Benjamin çiçeği ve palmiye olarak sıralandı. Bitkilerin çekiciliği arttıkça bu faydalar da arttı. Buna karşılık, sağlıksız bitkiler olumsuz olarak algılandı.

Elde edilen bulgular; gür ya da geniş yeşil yaprakları olan ve yapraklarıyla zeminine bir örtü olan bitkilerin sağlığa en fazla fayda sağlayan bitkiler olduğunun düşünüldüğünü gösteriyor. İnsanlar ayrıca aynı bitkilerin hava kalitesini de diğerlerine oranla daha fazla artırdığına inanıyorlar.

Bu nedenle evinize ya da ofisinize kaynana dili, Zamia bitkisi, pothos sarmaşığı veya kurdele çiçeği gibi bakımı kolay bitkiler alabilirsiniz. Aynı zamanda bunların hepsi farklı koşullarda yaşayabilir ve az sulama gerektirir.

Yaprak şekli

Bilimsel çalışmalar, kavisli, oval nesnelerin insanlarda olumlu duygular uyandırdığını göstermiştir. ⁹ Bitkilere dönük yapılan çalışmalarda bu sonuçların ev bitkileri için de geçerli olduğu ortaya çıkmıştır.

Pathos sarmaşığı

Benjamin çiçeği ve pothos sarmaşık gibi oval hatlara sahip yaprakları bulunan bitkiler ya da hafif oval örtülü şekliyle palmiye, çalışmaya katılanlar tarafından daha güzel ve rahatlatıcı olarak belirtilmiştir. Palmiye de dâhil olmak üzere bazı bitkiler mutlu anıları da çağrıştırmıştır. Bunun nedeni bu bitkilerin genellikle tatillerle veya tropik bölgelerle ilişkilendirilmeleridir.

Kaktüs ve ejderha kanı ağacı gibi dikenli, dar sivri yapraklı ve seyrek örtülü bitkiler daha az tercih edilmiştir. Bu durum muhtemelen keskin kenarların tehlike ile ilişkilendirilmesinden kaynaklanmaktadır.

Öte yandan, keskin özellikler bazen avantajlı da olabilir. Bir çalışma, keskin yapraklı bitkilerle çevrili evlerin, yuvarlak yapraklı bitkilerle çevrili evlerden daha değerli olduğunu ve daha güvenli olarak değerlendirildiğini göstermektedir. ¹⁰

Bitkilerinizden ne bekliyorsunuz?

Sonuç olarak, sizin için doğru ev bitkisi, ona ne için ihtiyaç duyduğunuza ve yaşadığınız ortamın koşullarına bağlıdır.

İnsanlar genellikle beynin hızlıca tanıyabileceği ve kolayca işleyebileceği şekillere bakmayı tercih ederler. ¹¹ Sakinleştirici bir etki istiyorsanız ilginizi çekecek bitkilere yönelin. Örneğin, pothos sarmaşığını tercih edebilirsiniz. Çarpıcı desenlere ve cesur renklere sahip bitkileri çok da tercih etmeyin.

İlgi çekici bir görünüme sahip bitkiler, bir odak noktası oluşturmak için “özellikli bitkiler” olarak daha uygun olacaktır. Farklı bitki şekillerini ve renklerini düzenlemelerde bir araya getirmek daha güzel bir görüntü yaratabilirken dekoratif saksılar veya çiçeklikler kullanmak bu etkiyi daha da artırabilir.

Maksimum fayda için gereken bitki sayısına karar vermek de oldukça önemlidir. Daha fazla bitki, daha iyi değildir. Ruh hâlimizi iyileştirmek için ihtiyacımız olan tek şey özenle seçilmiş tek bir ev bitkisi de olabilir. Japonya’da yapılan bir araştırma, bitkilerin varlığının iş yerindeki çalışmalarda yaratıcılığı artırabildiğini ortaya koymuştur. ¹² Ancak, odaklanmış dikkat gerektiren bir işle uğraşıyorsanız çok fazla bitki dikkatinizi dağıtabilir.

Ev bitkileri ruh sağlığımıza fayda sağlayabilir. Ancak bitkiler arasında seçim yaparken bitkilerin görünümüne dikkat etmek gerekir. Sağlığınıza en büyük desteği sağlamak için göz önünde bulundurmanız gereken temel hususlar fiziksel görünüm, ilgi uyandırma, güzellik ve bitkinin ne kadar sağlıklı göründüğüdür. Bitkilerinizi yeşil ve sağlıklı tutmak moralinizin yükselmesine yardımcı olacaktır, bu nedenle alanınıza uygun, bakımını kolaylıkla yapabileceğiniz bitkileri tercih etmeniz gerekir.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Jenny Berger’in “Owning houseplants can boost your mental health – here’s how to pick the right one” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM

1. Diffey, B.L., (2011). An overview analysis of the time people spend outdoors. BJD, 164 (4), s. 848-854. https://doi.org/10.1111/j.1365-2133.2010.10165.x
2. Klepeis, N.L., Nelson, W.C., Robinson, J.P., Switzer, P., Tsang, A.M., Behar, J.V. ve arkadaşları, (2001). The National Human Activity Pattern Survey (NHAPS): a resource for assessing exposure to environmental pollutants. J Expo Anal Environ Epidemiol, 11 (3), s. 231-252. https://doi.org/10.1038/sj.jea.7500165
3. Healt and SafetyExecutive, (2023). Working days lost in Great Britain, erişim: 06.04.2024, https://www.hse.gov.uk/statistics/dayslost.htm
4. Han, K.T., Ruan, L.W., Liao, L.S., (2022). Effects of Indoor Plants on Human Functions: A Systematic Review with Meta-Analyses. Int. J. Environ. Res. Public Health, 19 (12), s. 7454. https://doi.org/10.3390/ijerph19127454
5. Andrea Dravigne, Tina Marie Waliczek, R.D. Lineberger ve J.M. Zajicek, (2008). The Effect of Live Plants and Window Views of Green Spaces on Employee Perceptions of Job Satisfaction. HortScience, 43 (1), s. 183-187. https://doi.org/10.21273/HORTSCI.43.1.183
6. Tove Fjeld, (2008). The Effect of Interior Planting on Health and Discomfort among Workers and School Children. HortTechnology, 10 (1), s. 46-52. https://doi.org/10.21273/HORTTECH.10.1.46
7. Zena O’Connor, (2011). Colour psychology and colour therapy: Caveat emptor. COLOR, 36 (3), s. 229-234. https://doi.org/10.1002/col.20597
8. Jenny Berger, Emmanuel Essah, Tijana Blanusa, C. Philip Beaman, (2022). The appearance of indoor plants and their effect on people’s perceptions of indoor air quality and subjective well-being. Building and Environment, 219 (-). https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2022.109151
9. Moshe Bar ve Maital Neta, (2006). Humans Prefer Curved Visual Objects. Psychological Science, 17 (8), s. 645-648. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2006.01759.x
10. Shlomo Hareli, Shlomo David, Simcha Lev-Yadun, Gadi Katzir, (2016). Money in your palm: Sharp shaped vegetation in the surroundings increase the subjective value of houses. Journal of Environmental Psychology, 46 (-), s. 176-187. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2016.04.014
11. Guido Corradi, Enric Munar, (2020). The Curvature Effect. The Oxford Handbook of Empirical Aesthetics, 23 (-), s. 510-532. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198824350.013.24
12. Shibata, S., Suzuki, N., (2002). EFFECTS OF THE FOLIAGE PLANT ON TASK PERFORMANCE AND MOOD. Journal of Environmental Psychology, 22 (3), s. 265-272. https://doi.org/10.1006/jevp.2002.0232