Cannon – Bard Kuramı
James-Lange kuramının eksiklerini gidermeyi amaçlayan bu kuramda duygular ve bedensel davranışlar aynı anda ortaya çıkmaktadır.
Çevrede birey için herhangi bir uyarıcı durum olduğunda talamus devreye girer. Fizyolojik değişimleri yapmak için sinir sistemini uyarılırken beyin kabuğuna da sinyal yollanarak duygu ile ilgili yaşantının farkına varılması ile ilgili süreç gerçekleştirir.
Bu kuramı ortaya atan Walter Cannon ve Philip Bard’a göre herhangi bir olay sonucunda eyleme geçmeden önce uyan durumuna ilişkin uyanık olma durumu gibi vücutsal tepkileri ortaya konulurken öte yandan aynı anda duygu ile ilgili tecrübe durumu oluşturulur.
Durumu başlatacak bir olay algılandığında ve bir şekilde beyin tarafından süreç başlatıldığında, beyin otonom sistemi ile kasları ve duygu ile ilgili geçmiş deneyimleri barındıran bilişsel aktiviteyi harekete geçirir. Böylece Cannon-Bard kuramında James-Lange kuramındaki vücuttaki fizyolojik değişimleri duyguların oluşturduğu savından farklı olarak, duygular vücut tepkileri ile aynı zamanda onlara eşlik ederler.
James-Lange kuramında duyguların vücutta oluşan tepkiler neticesinde oluştuğu ifade edilmekteydi. Bir şekilde James-Lange kuramı korktuğumuz için değil de kaçtığımız için korktuğumuzu ortaya koyan bir kuramdır.
Yolda çocuğa çarpmamak için hamleler yaparak kazadan kurtulma örneğinde olduğu üzere bir şekilde kaçma eylemi oluşmakta ve daha sonraki aşamada vücudun tepkileri doğrultusunda korku ile ilgili durum algılanmaktadır.
James-Lange kuramı ilk ortaya atıldığında ilgi çekici olmasına rağmen, Cannon-Bard kuramı James-Lange kuramının eksikliklerini geliştirme ve düzeltme anlamında önemlidir.
Cannon-Bard kuramına göre duygular fizyolojik durumlara tepki olarak ortaya çıkmazlar.
Walter Cannon
Organizma duygularla birlikte aynı zamanda fiziksel tepkiyi de oluşturur. Bir bakıma duygular ve fizyolojik tepkiler aynı anda gerçekleşir. Bu noktada Cannon-Bard kuramına en büyük eleştiri, vücudun tepkileri ile duyguları aynı zamanda uyarıma geçtiklerine ilişkin kısmınadır.
Örneğin acı/ağrı veya tehlike algısı ile ilgili uyarım biz korku ve kaygıyı daha yaşamadan o ana ilişkin fizyolojik uyarım durumunu arttırabilir. Bazı zamanlarda duygu durumunu bile hissetmeye vakit bulamadan vücudun anlık tehlike durumlarından kaçışla ilgili vücutsal durumları uyanma geçmesi gerekebilir.
Örneğin; anlık refleksle olası bir tehlike durumundan kaçtığınızı düşünün. Bu durumda vücut olası tepkiler için kaslara ve diğer bölgelere uyarımlarda bulunur.
O kısa süre zarfında duygu ile ilgili tecrübenin yaşanması olayın gerçekleşmesinden hemen sonra oluşur. Bu noktada Cannon-Bard kuramının dışsal olayla ilgili bağlantı kurma ardından gelen fizyolojik değişimler ve bilişsel aktiviteler arasında daha sağlam ilişki kurması gerekmektedir.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Psikolojiye Giriş” ve 2. Sınıf “Deneysel Psikoloji”, 4. Sınıf “Sosyal Psikoloji” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Psikoloji Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Psikoloji Dersi Ders Kitapları
