Aşkın (Transandantal) Ne Demektir?

En yüksek, en üstün, en yüce olan, en yüksek niteliklere sahip bulunan varlık, deneyimle elde edilenin ötesinde olan, deneyimi aşan gerçeklik; normal, gündelik tecrübenin kavrayışını aşan, bilimsel açıklama düzeyinin daima ötesinde kalan varlık alanı için kullanılan sıfat.

Aşkın sıfatının söz konusu anlamı içinde, tecrübe alanının ötesinde kalan, deneyim yoluyla bilinen veya tecrübe edilen dünyanın sınırlarını aşan Tanrı, din felsefesi ve metafizik açısından aşkın bir varlık olmak durumundadır. Aşkının karşıtı içkindir. Nitekim Tanrı’yı evrenin dışına atmayan, evren ile varlığı bir kılan panteizmin Tanrı’sı içkin bir Tanrıdır. Öyleyse, metafizik ve teolojide, Tanrı ya da mutlak olan varlık, panteist bakış açısı dışında her görüşte, yetkin, yani her türlü sınırlama ya da eksikliğin ötesinde olma (skolastisizm), kavranamaz olma (gizemcilik), doğadan ayrı olma (deizm) ve doğal insana yabancı olma anlamında (doğaüstücülük), aşkın bir varlık olarak düşünülmektedir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım