Felsefe hakkında her şey…

Aksiyom Nedir, Ne Demektir?

11.05.2020
4.087

Apaçık bir biçimde doğru olduğu düşünülen, ne kanıtlanabilen ne de çürütülebilen önerme; üzerine mantıksal bir sistemin kurulduğu ve ancak sistemin tutarlılığından vazgeçilmesi durumunda inkâr edilebilen en temel ve zorunlu doğrudur.

Başka önermelerden hiçbir şekilde türetilemeyen, fakat kendisinden başka önermelerin çıkarsanabildiği başlangıç; bütün bir kanıtlama sürecinin temelini oluşturan, fakat kendisi kanıtlanamayan önermedir.

Aksiyomlar, kendilerinden çıkarsanabilen önermelerin kanıtlanabilir olmaları anlamında, kanıtlanabilir olan önermeler olarak görülemezler. Aksiyomlara ilişkin kanıtlama, onların tutarlı ve kapsayıcı bir sistemin inşasında kullanılabilmeleriyle ilişkilidir.

Epistemolojik bir çerçeve içinde aksiyom, doğruluğu apaçık olan, doğrudan ve aracısız bir biçimde kesin, nesnel olarak doğru olan önermeyi ifade eder. Buna göre, aksiyomun doğruluğunu kabul eden kimse, aksiyomun doğru olduğu nesnel olgusunu sezgisel olarak bilir, doğrudan ve aracısız olarak kavrar.

Aksiyomlar, her ne kadar ispatlanamasalar da, matematiksel veya mantıksal bir sistemin temeli olma işlevi görürler. İşte belirli birtakım önermelerin aksiyomlardan birtakım çıkarım kurallarına uygun olarak türetildiği sisteme aksiyomatik sistem adı verilir. Aksiyomlardan türetilen önermelere teoremler denir. Buna göre aksiyomatik sistem, aksiyomlarıyla teoremlerinin hiyerarşik bir yapı içinde düzenlendikleri ve aralarındaki ilişkilerin zorunlulukla tümdengelimsel olduğu bir sistemdir.

Alman filozoflar Wolf ve Kant’a göre aksiyomlar a) kanıtlanmaya ihtiyaç duymayan, ispatlanamaz önermelerdir. b) Aksiyomlar üzerinde dikkatle düşünen kişiler için kendinden açık, apaçıktırlar. c) Aksiyomlar sadece öznel olarak değil, fakat nesnel olarak da kesindirler. d) Her ne kadar deneyimden türetilmemiş olsalar da, deneyimi zaman zaman gerektirirler.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...