Abderalı Anaksarkhos kimdir?

Milattan önce 340 senesi dolaylarında yaşadığı düşünülen Anaksarkhos (Anaxarchus), Demokritos Okulu’nun devamcısı olan bir Yunan filozoftur.

Şüpheci Okul’un kurucusu Pyrrhon’un hocalığını yapmıştır.

Anaksarkhos, Büyük İskender’in yakın bir arkadaşıydı. Onunla beraber büyük Asya seferlerine katılmıştır. Plutarkhos onu İskender’in yanındaki safsatacı, ukala filozoflardan biri olarak gösterir.

Demokritos’un bir takipçisi olan Anaksarkhos, onun felsefesindeki şüpheci temayülü devam ettirmiştir. Kendisi hakkındaki bilgilerimiz son derece yetersiz olsa da antik felsefe şecerelerine itibar edecek olursak Demokritos’un atomculuğunu Pyrrhon’un şüpheciliğine bağlayan önemli bir isimdir.

Şeyleri resmedilmiş manzaralara benzettiği ve onların hayalperestlerin ve delilerin deneyimlerine benzediğini söylediği için Sextus Empiricus tarafından doğruluğun ölçütünü ortadan kaldırmakla eleştirilmiştir. Bu, ağaçlar ve kayalar gibi sıradan deneyimlerde kendimizi tanıdığımızı varsaydığımız şeylerin, nesnelerin kendileri değil, resmedilmiş manzaralar gibi yalnızca temsiller olduğunu göstermektedir. Dahası, bu deneyimlerin bizi doğruya götüreceğine güvenemeyiz: deneyimleri pratikte yanlış ya da en azından güvenilmez kabul edilen hayalperestler ve delilerden daha iyi bir durumda değiliz.

Halinden memnun olmasıyla tanınarak “mutluluk insanı” (ho eudaimonikos) lakabını alan Anaksarkhos, tıpkı Pyrrhon gibi, mutluluğu etrafındaki şeylerin değerine kayıtsız kalmasıyla elde etmiştir. Ancak Pyrrhon’dan farklı olarak, bu aldırmazlık kendini dünyevi işlerden uzaklaşma şeklinde göstermemiştir. Anaksarkhos Büyük İskender’in danışmanlığını yapmış ve çoğu zaman geleneksel değerleri hiçe sayarak arzularının peşinden gitmiştir.

Yazan: Sosyolog Ömer YILDIRIM