Teoloji Antropolojidir Ne Demektir?

İncil’deki İsrailoğulları kesinlik ve güvence gereksinimleriyle tapınmak için bir tanrı (altın buzağı) yaratırlar. Feuerbach da tüm tanrıların aynı biçimde yaratıldığını ileri sürer. 19. yüzyılda yaşamış Alman filozofu Ludwig Feuerbach en çok Karl Marx ve Friedrich Engels gibi devrimci düşünürlere esin kaynağı olan “Hıristiyanlığın Özü” (1841) adlı kitabıyla tanınır.

Kitap çoğunlukla Georg Hegel’in felsefi düşüncelerinden oluşur; ama Hegel doğanın rehber gücü olarak Mutlak Tin’i görürken Feuerbach varoluşu açıklamak için deneyimden öteye bakmayı mantıklı bulmaz. Feuerbach için insanlar Mutlak Tin’in dışsallaştırılmış formu değil tam tersidirler: Özlemlerimiz ve arzularımızdan büyük bir tin, bir tanrı ideası yaratan bizleriz.

Tanrı’yı tasavvur etmek insanoğlunun en iyi yanlarına -aşk, şefkat, nezaket vb.- duyduğumuz özlemle tüm bu nitelikleri olabilecek en yüksek derecede birleştiren bir varlığı tasavvur etmektir. Feuerbach’a göre o varlığa bir sonra “Tanrı” adını vermişizdir. Teoloji (Tanrı’nın incelenmesi) bu yüzden antropolojiden (insanlığın incelenmesi) başka bir şey değildir.

Kutsal bir şeyin var olduğunu düşünerek sadece kendimizi aldatmakla kalmıyoruz, aynı zamanda kendimizin ne olduğunu da unutuyor ya da ondan vazgeçiyoruz. Bu erdemlerin tanrılarda değil aslında insanlarda bulunduğu gerçeğini gözden kaçırıyoruz. Bu nedenle kutsal bir doğruluğa daha az ve insan adaletine daha çok odaklanmalıyız. Bu yaşamda, bu dünyada ilgimizi hak eden insanlardır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı