Siyah Milliyetçiliği ve Sosyalizm
Du Bois’nin Siyah milliyetçiliği çeşitli biçimler almıştır.
Bunlardan birincisi ve en ağır basanı, önde gelen savunucularından olduğu Pan-Afrikanizmdi. Bu görüşe göre, Afrika kökenli bütün insanların çıkarları ortaktı ve özgürlük mücadelesinde birlikte çalışmaları gerekirdi. 1900’de Londra’da toplanan ilk Panafrika Konferansı’nın önderi olan Du Bois, 1919-1927 arasında düzenlenen dört Panafrika Kongresi’nin (PAC) de mimarı oldu. Dile getirdiği ikinci bir milliyetçilik kültürel nitelikliydi. Crisis’in yayın yönetmeni sıfatıyla Siyah edebiyatının ve sanatının gelişimini özendirdi ve okurlarını Siyahtaki Güzellik’i görmeye çağırdı. Du Bois’nin Siyah milliyetçiliğinin üçüncü bir biçimi Siyahların, ekonomideki ırk ayrımına ve Siyahların yoksulluğuna karşı bir silah olarak, üretici ve tüketici kooperatiflerinden oluşan bir grup ekonomisi geliştirmeleri gerektiği yolundaki inancında görülür. Du Bois’nin 1930’lardaki ekonomik bunalım sırasında özellikle önem kazanan bu görüşü, NAACP içinde ideolojik bir çatışmanın ortaya çıkışını hızlandırmıştır.
Du Bois 1934’te NAACP’yi kitlelerin sorunlarını göz ardı edip Siyah burjuvazinin çıkarlarına hizmet etmekle suçlayarak bu örgütten ve Crisis’in yayın yönetmenliğinden ayrıldı. Kooperatfilere duyduğu ilgi, milliyetçiliğinin Marksist eğilimlerinden kaynaklanan bir parçasıydı. 20. yüzyıla girerken Du Bois, Siyah kapitalizmini ve Siyah girişimcilerin Siyahlarca desteklenmesini savunmuştu. Ama 1905 dolaylarında sosyalist öğretilere eğilim gösterdi. 1912’de, yalnızca kısa bir süre için Sosyalist Parti üyesi olduysa da, Marksizme ölünceye değin yakınlık duydu.
NAACP’den ayrıldıktan sonra Atlanta Üniversitesi’ne dönerek sonraki 10 yılını öğretim ve araştırmaya adadı. 1940’ta Atlanta Üniversitesi’nin ırk ve kültür dergisi Phylon’u kurdu.1945’te, genel yayın yönetmenliğine getirildiği, tasarı halindeki bir Siyah ansiklopedisinin hazırlık cildini yayımladı. Ayrıca, bu dönemde iki önemli kitap yazdı. Black Reconstruction: An Essay Toward a History of the Part Which Black Folk Played in the Attempt to Reconstruct Democracy in America, 1860-1880 (1935; Siyahların Yeniden İnşası: Amerika’da Demokrasinin Yeniden İnşası Girişiminde Siyah Halkın Oynadığı Rolün Tarihine Yönelik Bir Deneme, 1860-1880), Amerikan İç Savaşı sonrasında Birlik’ten ayrılan Güney eyaletlerinin Kongre’nin isteklerine uygun olarak yeniden örgütlendiği Yeniden İnşa Döneminin (1865-1877) önemli bir Marksist yorumuydu. Bu yapıtın asıl önemi ise, Amerikan tarihinin bu kritik döneminde Siyahların hakkında var olan bilgilerden ilk kez bir senteze varmasındaydı. 1940’ta De Bois’nin, Dusk of Dawn:An Essay Toward an Autobiography of a Race Concept (Şafağın Alacakaranlığı: Irk kavramının Otobiyografisine Yönelik Bir Deneme)adlı kitabı yayımlandı.Du Bois bu parlak yaptında kendi meslek yaşamı aracılığıyla, Siyah-beyaz çatışmasının değişen ve karmaşık yanlarını gözler önüne serdi; Afrika ve Afroamerikan özgürlük mücadelelerindeki kendi rolünü açıkladı.
Atlanta Üniversitesi’nde geçirdiği bu verimli 10 yılın ardından bir kez daha NAACP’de bir araştırma görevine geldi. NAACP ile bu kısa bağlantısı ikinci bir şiddetli çatışma ile 1948’de sona erdi. Du Bois bundan sonra siyasi görüşlerinde va yazılarında sürekli sola kaydı. Sovyet yanlısı görülen Du Bois, 1951’de yabancı bir devletin gayriresmi ajanı olmakla suçlandı. Federal yargıç beraatına karar verdiyse de, artık ABD hakkında her zamankinden de büyük bir düş kırıklığına uğramıştı. 1958’de Lenin Barış Ödülü’nü aldı. 1961’de Komünist Parti’ye giren ve ABD’den ayrılıp Gana’ya yerleşen Du Bois bir yıl kadar sonra Amerikan vatandaşlığını reddetti.
Yayımlanan başlıca iki yaşamöyküsü Francis L. Broderick’in W.E.B. Du Bois: Nrgro Leader in a Time of Crisis’i (1959; W.E.B. Du Bois: Bunalım Zamanının Zenci Önderi) ve Elliot M. Rudwick’in W.E.B. Du Bois: Propagandist of the Negro Protest’idir (1968; W.E.B. Du Bois: Zenci Protestosunun Propagandacısı)
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
