Ockhamlı William (Guillelmus De Ockham) Hayatı ve Eserleri
Ockham’lı William küçük yaşta Fransiskan mezhebine katıldı. Oxford Üniversitesinde 1309’dan 1321’e kadar teoloji eğitimi aldığına fakat master derecesine ulaşılamadığına (o dönemde üniversite mezuniyeti) inanılıyor.Bu nedenle sonradan “Saygı değer inisiyatör” veya “Saygı değer acemi” (Yenilmez, fethedilmez doktor olarak bilinmesine rağmen) lakapları takıldı.
Bu zaman diliminde dine aykırı düşünceler üzerine çalışmalarına başladı.Birçok filozof Ockham’ın 1324 yılında Avignon’da Papa’nın makamına sapkınlık düşüncesiyle çağrıldığına inanmaktaydı. Bu düşünceye karşı olarak son zamanlarda George Knysh tarafından başlangıçta Fransiskan Kilisesine felsefe profesorü olarak atandığı fakat disiplin sorunları nedeniyle 1327’ye kadar görevine başlayamadığı iddia edilmektedir. Bir teolojik komisyon “Commentary on the Sentences”‘in tekrar incelenmesini istediğinde Ockham kendisini başka bir tartışmanın içinde buldu.
Ockham’lı William,1348 yılında tüm Avrupa’yı saran Büyük Veba Salgını sırasında vebaya yakalanarak öldü.
Guillelmus de Ockham’ın hayatı hakkında fazla bir şey bildiğimiz söylenemez. On dördüncü yüzyılın en etkili ve büyük filozofu olan Ockham, aynı zamanda en önemli mantıkçılarından birisidir. Londra yakınlarındaki Surrey bölgesinde bulunan Ockham (Okkam okunur.) köyünde 1285 yılında dünyaya geldi. Yaklaşık olarak 1309 yılında Oxford Üniversitesi’nde eğitim gören genç biri olarak Fransisken tarikatına girdi. O dönemde Duns Scotus’un eserleri çok büyük saygı görmekteydi. Oxford’da 1315 yılında eğitimini tamamladı ve önce İncil (1315-1317) daha sonra da Sententiae (1317-1319) üzerine dersler verdi. Bu dört yıllık dönemden sonra gelen dört yılda hiçbir eser ortaya çıkarmadı. Bazı konular üzerine tartışmalar yaptı ve dini ayinlere katıldı. Ockham’ın hayatındaki en dikkat çekici nokta, bu kadar başarılı ve etkili bir filozofun herhangi bir üniversitede bir kürsü elde edememiş olmasıdır. Tarihçilerin belirttiğine göre bu durumun nedeni, Ockham’ın önünde sıra bekleyenlerin fazlalığıydı. Böylelikle, gerekli olan bütün formaliteleri tamamlamış olmasına karşın, Ockham hiçbir zaman ilahiyat alanında magister (günümüzde artık o dönemdeki anlamını kaybetmiş olan bir tür yüksek lisans derecesi) unvanını alamadı. Bunda, üniversitenin rektörü olan ve Ockham’ı sapkınlıkla suçlayan John Lutterel’in de etkisinin olduğu söylenmektedir.
Eğitimini tamamladıktan sonra beklediği kürsüyü elde edemeyen Ockham Londra’daki studium generale’de dersler verdi ve 1324 yılına kadar çeşitli felsefi eserler kaleme aldı. Bu eserlerin tümü politik olmayan türdendi. 1323 yılında Lutterel, elinde Ockham’ın 56 sapkın tezinin yazılı olduğu bir dosyayı Papaya teslim etti ve onu sapkınlıkla suçladı. Kendisini savunmak için Papa’nın bulunduğu Avignon’a giden Ockham’ın 51 tezi sansüre uğradı; fakat bunlardan hiçbiri resmi olarak hüküm giymedi. Bununla birlikte Avignon’dayken kendisini Papalık ile Fransisken tarikatı arasındaki kavganın ortasında buldu. Papa’nın hışmından kaçan tarikat üyeleriyle birlikte Papa tarafından hükümdarlığı tanınmayan Kutsal Roma Germen imparatoru Bavyeralı Louis’in yanına sığındı. Burada Papa aleyhine pek çok politik yazı yazdı. Kesin olmamakla birlikte Ockham’ın İmparatora şu sözleri söylediği iddia edilir: “Ey İmparator, sen beni kılıcınla savun; ben de seni kalemimle savunayım.” Mezar taşına bakılacak olursa 10 Nisan 1347 yılında öldü. Ölümü, çok büyük bir olasılıkla veba yüzünden olmuştur (Aspell, 1999: 317-318).
Bildiğimiz kadarıyla Ockham, felsefi ve ilahiyat eserlerini 1317-1323 yılları arası nda kaldığı Oxford’da ve kendisine yönelik suçlamaları cevaplamak üzere 1324-1328 yılları arasında kaldığı Avignon’da yazmıştır. Polemik ve politik yazılarını ise, yukarıda da belirttiğimiz gibi, 1330-1347 yılları arasında kaldığı Münih’te kaleme almıştır. Mantık yapıtları arasında en önemlileri şunlardır: Expositio Super Librum Porphyrii (Porphyrios’un Kitabı Üzerine Açıklama), Expositio Super Librum Praedicamentorum (Yüklemler Kitabı Üzerine Açıklama – Bu kitapta Aristoteles’in Kategorileri, yani töz ve dokuz ilinek üzerine tartışmalar ve yorumlar yer almaktadır), Summa Totius Logicae (Bütün Mantığın Summası – Bu yapıtında Ockham terimler, önermeler ve argümanlar hakkında çeşitli görüş ve tezlerini kaleme almaktadı r), Compendium Logicae (Mantık Hakkında Özlü Bilgiler Kitabı).
Ockham’ın diğer yapıtları arasında Expositio in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Hakkında Açıklama ), Summulae in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Hakkı nda Özet), Quaestiones in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Üzerine Sorular), Tractatus de Praedestinatione et de Praescientia Dei et Futuris Contingentibus (Kader ve Gelecekteki Mümkün Şeyler ve Tanrı’nın Öncedenbilmesi Hakkında Araştırma ), Quaestiones Variae (Çeşitli Sorular) bulunmaktadır.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
