Eylem Olarak Konuşma

İngilizce konuşulan dünyada felsefe, büyük bölümüyle sadece dille haşır neşir oldu ve anlam, gösterge ve hakikat, başlıca ilgi konuları haline geldi; ancak, balayı döneminden sonra, meslekten filozofların dünyasında giderek daha çok sayıda insan, fazlasıyla dar, skolastizme yuvarlanmaya meyyal bir yaklaşım olduğunu düşünmeye başladı.

A. J. Ayer, J.L Austin’in eserlerini yavan olarak nitelerken, pek çok meslektaşı da onunla aynı fikirdeydi. Günümüzün analitik filozofları arasında, zorlu analiz tekniklerinin, mantığın ve dilin sınırları dışında kalan sorunlara da –daha doğrusu, daha geleneksel türde sorunların yanı sıra, ırk ve cinsiyet alanındaki toplumsal politikalar, müzik ve cinsellik dahil, geçmişte filozofların nadiren ele aldığı çok geni,ş bir alanda –uygulamak yönünde giderek artan bir eğilim gözlenmektedir.

Ancak bu yaklaşım, bu alanlarda kullanılan niteleyici sözceleme kiplerini ve kavramları çözümlemeyi bugün de sürdürmektedir. Austin’e haksızlık etmemek gerekir; felsefeye çok verimli olmuş bir düşünce kazandırmıştır: Eylem olarak konuşma. Austin’e göre, bir şey söylediğimizde, aynı zamanda bir şey de yaparız: betimler, yadsır, özendirir, buyurur, sorar, önerir, açıklar, uyarırız vs. bu şeyleri yapmadan konuşmak neredeyse olanaksızdır ve Austin, insanların sözcükleri kullanarak icra ettikleri binlerce farklı eylem bulunabileceğini iddia eder. Çözümlemesine genellikle şunu sorarak başlardı: “Bunu söyleyen biri ne yapıyor olabilir? Ve söz hangi durumlarda kullanılabilir?” Eğer o ifadenin içinde kullanılabileceği bir durum tasavvur edilemiyorsa, Austin’e göre o sözcüğün anlamı yoktur. “Gösterimsel sözceleme” adını verdiği bir konuşma-edim türü, özellikle insanların hayal gücünü ortaya koymaktaydı; “teşekkür ederim”, “tebrik ederim”, “söz veririm” ve “özür dilerim” gibi ifadeler, betimledikleri eylemleri yerine getiren ifadelerdir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı