Felsefe hakkında her şey…

Blaise Pascal

13.03.2024
41
Blaise Pascal

Blaise Pascal Fransız filozof, matematikçi, bilim insanı, mucit ve ilahiyatçıydı. Matematikte, oyun teorisi ve olasılık teorisi alanlarında çığır açan bir isimdi. Felsefede ise varoluşçuluğun ilk dönem temsilcilerinden biriydi. Teoloji ve din üzerine yazdığı yazılarla Hristiyanlığın savunuculuğunu yapmıştır.

Kronik hastalığına rağmen Blaise Pascal, hidrolik, atmosferik basınç ve vakumun varlığı ve doğası üzerine hem deneysel hem de teorik çalışmalar da dahil olmak üzere matematiğe ve fizik bilimine önemli katkılarda bulunmuştur. Bir bilim insanı ve bilim filozofu olarak Pascal, mutlak ampirik gözlemi ve kontrollü deneylerin uygulanmasını savunmuş; Kartezyenlerin rasyonalizmine ve mantıksal-tümdengelim yöntemine karşı çıkmış; Orta Çağ teologlarının metafizik spekülasyonlarına ve otoriteye duydukları saygıya muhalefet etmiştir.

Bilimsel ve matematiksel ilgilerini hiçbir zaman tamamen terk etmemiş olsa da, esrarengiz “Ateş Gecesi”nden (23 Kasım 1654 akşamı yaşadığı yoğun mistik aydınlanma ve gece yarısı dönüşümü) sonra Blaise Pascal yeteneklerini neredeyse tamamen dinî yazılara yöneltmiştir. Lettres Provinciales ve Pensées‘i 1656’dan 1662’deki ölümüne kadar olan dönemde yazmıştır. Lettres Provinciales Cizvit casusluğuna hicivli bir saldırı ve Jansenizm’in eleştirel bir savunusudur. Pensées ise ölümünden sonra yayınlanan ve Hristiyan dini için sistematik bir savunma olması amaçlanan bitmemiş notların bir derlemesidir. Bilimsel yazılarının yanı sıra bu iki büyük edebî eseri de filozofların ve her kuşaktan okurun hayranlığını ve yoğun ilgisini çekmiştir.

Blaise Pascal‘ın yaşamı da en az yazıları kadar ilgi uyandırmış, ateşli tartışmalara ve bilimsel yorumlara yol açmıştır. Bu büyük ölçüde onun ilgi çekici, esrarengiz kişiliğine atfedilebilir. Onu okumak, hem tuhaflığı hem de çekiciliğiyle doğrudan temasa geçmek demektir. Aynı zamanda bir uyumsuzluklar ve görünüşte çelişkiler yumağıyla karşılaşmaktır.

Pascal’ın ablası Gilberte (d. 1620) ve küçük kız kardeşi Jacqueline (d. 1625) de dahil olmak üzere Pascal ailesi rahat, üst burjuva bir yaşam tarzına sahipti. Étienne, avukatlık, devlet memurluğu ve vergi idareciliğinin yanı sıra Latince ve Yunanca biliyor, doğa felsefesiyle uğraşıyor ve matematikte uzmandı. Aynı zamanda çocuklarının başarılarından büyük gurur duyan, talepkâr ama sevgi dolu bir babaydı. Gilberte daha sonra Blaise Pascal‘ın ilk biyografi yazarı olacak ve onun itibarının şiddetli bir koruyucusu olarak hizmet edecekti. Jacqueline erken yaşlarda edebî bir deha sergilemiş ve Port-Royal’de rahibe olmadan önce şair ve tiyatro yazarı olarak beğeni kazanmıştır. Pascal’ın dindarlığı ve hayır işleriyle tanınan annesi, Pascal henüz üç yaşındayken ve Jacqueline henüz bebekken ölmüştür.

Pascal, hayatı boyunca çeşitli ağrılar ve hastalıklar çeken hastalıklı bir çocuktu. Yeğeni tarafından anlatılan bir aile anısına göre, bir yaşındayken garip bir hastalığa yakalanmış. Karnı şişmiş ve kabarmış, ufak bir rahatsızlık ağlama ve çığlık krizlerini tetiklemiş. Bu rahatsızlığın bir yıldan fazla sürdüğü ve bebek Blaise Pascal‘ın sık sık ölümün eşiğine geldiği söyleniyor.

Blaise Pascal‘ın hayatına olan ilgi, Chateaubriand’ın unutulmaz ifadesiyle, yeteneklerinin eşsiz birleşimi sayesinde yalnızca matematik ve fizik bilimine değil, aynı zamanda çağının teolojisi ve edebiyatına da devrim niteliğinde katkılarda bulunmuş olan bu “dehşetli dahi” hakkında daha fazla şey öğrenmek için duyduğumuz doğal arzudan da kaynaklanmaktadır. Sadece başarılarını sıralamak bile bir kez daha “kimera” Pascal’la karşılaşmak demektir. Modern okuyucular, kumar oranlarının ve mekanik bilgisayarın babasının, kendini cezalandırmak ve zaten tekrarlayan hastalıklar ve kronik ağrılarla eziyet çeken bedenini daha da küçük düşürmek için çivili bir kuşak taktığını keşfettiklerinde genellikle şok olurlar.

1662’deki ölümünden kısa bir süre sonra kız kardeşi Gilberte Périer tarafından kaleme alınan ve ilk kez 1684’te yayımlanan kısa bir taslak olan La Vie de M. Pascal‘dan başlayarak düzinelerce biyografiye konu olmuştur. O zamandan bu yana yazarın hayatına dair yeni incelemeler hem Fransızca hem de İngilizce olarak kayda değer bir düzen içinde ortaya çıkmıştır.

İlgili konular:

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...