Bâbîlik

Bâbîlik, İranlı düşünür Seyyid Muhammed tarafından İran’da kurulan ve mistik temellere dayanan yaygın, gizemsel bir mezheptir. Seyyid Muhammed kendini mehdi ilan ederek Bâb unvanını almıştır. Bu nedenle de bu akımın takipçilerine Bâbîler denmiştir.

Bâbîlik bazı görüşlere göre bir mezhepten öte, İslam’ı yeniden var etme kisvesi altında beliren yeni bir dindir. Öyle ki Bâbîler kendilerine Ehli Beyân adını verirler. Beyân, Bâb’ın kutsal kitabının adıdır.

Bâbîlik inancına göre Tanrı, birdir. Tanrı’yı görebilmek için Muhammed Bâb’a bakmak yeterlidir; çünkü Bâb, Tanrı’nın aynası’dır ve onu yansıtır. Her insan kendisini ve yapıp etmelerini buna göre düzenleyerek Tanrı için bir ayna olmalıdır. Yani her insan kendini ve yaşamını onda Tanrı’nın görülebileceği kadar temizlemelidir.

Bâbîlik’te 19 (on dokuz) sayısı kutsaldır. Bu sayı vahid ve vücud sözcüklerinin ebced hesabıyla bulunan bir sayıdır. Bu bağlamda Bâbîler yeni bir takvim sistemi önererek yılı 19 ay, ayları da 19 gün olarak düşünmüşlerdir. Kendilerine on dokuz kişilik bir yönetim erki belirlemişlerdir. Her on dokuz günde bir, on dokuz kişiye yemek yedirmek ya da su içirmek, Bâbîler için yapılması gereken bir eylemdir. Her sene on dokuz gün oruç tutan Bâbîler, her yıl bütün mallarının beşte biri oranında vergi ödenmesi gerektiği görüşündelerdir.

Bâbîler’de 11 yaşına giren herkes evlenmek zorundadır. Boşanmak yasak değildir, fakat tasvip edilen bir davranış da değildir. Dul kalan erkekler 90 gün ve dul kalan kadınlar ise 95 gün içinde yeniden evlenmek zorundadırlar.

Bâbîlik’te beş yaşından küçük olan çocukları dövmek yasaktır. Kadınlar için örtünme zorunlu değildir ve onlara karşı terbiyeli davranmak erkeklerin görevidir.

Bâbîlik Şiilerin tepkisi karşısında siyasal bir niteliğe bürünmüştür. Siyasallaşan Bâbîlik, 1888 senesinde, mezhebin liderleri olan Bahaullah ile Subhi Ezel arasındaki anlaşmazlık nedeniyle Bahailik ve Ezelilik olarak ikiye bölünmüştür. Bu iki yönelim arasında Bâbîlik anlayışına en yakın olarak devam edeni, Ezelilik olmuştur. Bahailer ise Muhammed Bâb’ı sadece Bahaullah’ın bir öncüsü ve müjdecisi olarak kabul etmişlerdir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım
Kaynak: “Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar”, Cilt: 1 A-D, s. 125, Orhan Hançerlioğlu