|
Origenes
Kimdir?
(185 - 254)
Yunan dünyasının Doğu bölümünde yetişmiş olan Origenes İskenderiye'de
Clemens'in okulunda görev almıştır. Hıristiyanlığın ilk dönemi için çok
önemli ve karakteristik bir düşünürdür. Ammonios Sakkas'ın öğrencisi
olan Origenes'in karakteristik yanı, Hıristiyanlık ile Yeni Eflâtunculuk
arasında sallanmasıdır. Nitekim bu "kararsızlığı" kendisini Kilise ile
anlaşmazlığa düşürmüş ve sonunda Hıristiyan cemaatinden kovulmasına
neden olmuştur.
Yeni Eflâtunculuk ile Hıristiyanlık arasında başlıca farklardan birini,
"Allah anlayışı" oluşturur. Hıristiyanlık Allah anlayışını Yahudilikten
almıştır, yani Allah, Hıristiyanlığa göre de, evreni yoktan yaratmış
olan bir "Yaratıcı "dır. Oysa Yeni Eflâtunculuk evreni Allah'ın bir
görüntüsü olarak düşünür. Evren, ışığın güneşten çıkıp yayılması gibi,
"kutsal anlamın bir yayılması"dır. Origenes de Allah anlayışında daha
çok Yeni Eflâtunculuğa yakındır.
Hıristiyanlık ile Yeni Eflâtunculuk bir de "Allah ve insan" ilişkisi
konusunda farklı düşünürler. Hıristiyanlığa göre insan Allah'ın
"yarattığı" bir yaratıktır ve bundan dolayı Allah ile insan arasında
yaratan ve yaratılan ilişkisi geçerlidir. Bu nedenle ikisinin arasında
"aşılamaz bir uçurum" bulunur. Oysa Yeni Eflâtunculuk için insan,
Allah'ın bir görünüşüdür. İnsan kendinden geçme (cezbe) durumunda
yeniden Allah ile "birleşme" imkanına sahip olur, ancak bu kendinden
geçmenin (cezbenin) kutsal anlamda olması şarttır.
Sonuç olarak Hıristiyanlık evrenin "belli bir zaman içinde", yani,
zamanın başlangıcında yaratılmış olduğuna inanır. Ayrıca Hıristiyanlığa
göre Allah'ın insan biçimine girmesi, "bir kez" olmuştur ve bu belli bir
tarihte olmuştur, bir daha yinelenmeyecektir.
Origenes ise Hıristiyanlığın bir kez olan olayını, "zamanın üstünde"
olan olay olarak ve de sonsuz olay olarak anlama eğilimindedir. Bu
eğilim onu, evreni "yinelenen bir gelişim" olarak anlamaya götürmüştür.
Origenes'e göre Allah'ın yarattığı bir yaratık olan insan, yalnızca
zayıf olduğu için günah işleyip Allah'tan ayrılmıştır.
O halde "günah" Allah'a başkaldırmanın bir sonucu olmayıp, yalnızca
insanın zayıf olması yüzünden meydana gelir. Ancak Allah bu düşkün
yaratığına yardım edecek, ona şefaat (bağışlama) ederek onu düştüğü
günah çukurundan çıkaracaktır. Nitekim insan yalnızca ceza olarak, daha
doğrusu, günahtan "arınsın" diye bir bedenle yaratılmıştır.
Ceza bir düzelme (ıslâh) aracı olduğu için, günahkârların tümü sonunda
günahlarından temizlenerek Allah'a dönmek olanağına sahiptir. Nitekim
tüm yaratıklar (şeytan da dahil) sonunda kurtulacak ve yeniden Allah ile
birleşecektir. Ancak yaratılanların zayıf olmaları devam edeceğinden,
bunlar Allah'tan yeniden ayrılacaklar ve bu hareket bu şekilde sayısız
kez yinelenerek sürecektir.
Origenes'in, evrenin sürekli bir döngü içinde olduğu görüşü,
Hıristiyanlığa hiç uymayan, daha çok Gnosis'e uyan bir düşünüştür. Bu ve
bunun gibi Hıristiyanlığa aykırı fikirleri, Origenes'in Kilise ile
arasının açılmasına neden olmuştur.
|