Gottfried Leibniz’in Töz Öğretisi, Töz Nedir?

Leibniz’in önerme irdelemeleri töz kavramına ilişkin düşüncelerinde de etkili olmuştur. Önerme kavramındaki mantıksal ilişki, yani özne ve yüklem arasındaki ilişki, töz kavramını belirlemede en önemli etkendir.

Öncelikle şunu öne sürer: Biz, çeşitli yüklemleri bir ve aynı nesneye ait olarak tasarlarız. Bu açıdan ‘destek’ ya da ‘dayanak’ gibi metafiziksel terimler yalnızca çeşitli yüklemlerin bir ve aynı nesneye ait olarak kavranmasını anlatırlar. Şu halde bir töz sadece yüklemlerin öznesi değildir; değişik yüklemlerin ardışık olarak yüklemlendiği dayanıklı bir özne olması bakımından da töz olmayı anlatır.

Dayanıklı bir töz fikri, bir tözün geçmiş, şimdi ve gelecekteki tüm yüklemlerinin taşıyıcısı olmasından ileri gelir; bir töz kendisine yüklenecek tüm yüklemlerin gizil olarak taşıyıcısıdır. Böylece bir özne fikrinden onun tüm yüklemleri mantıksal olarak çıkarımlanabilir. Ancak bu sadece Tanrıya özgü bir bilgeliktir. Biz insanlar Napolyon’un bir imparator olmasından onun tüm yüklemlerini çıkarımlayamayız. Bu ayrıcalık sadece Tanrı’ya özgüdür ve bu açıdan bir tözün özne olması nedeniyle tüm yüklemleri ile olan ilişkileri zorunludur ve çözümseldir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı