Felsefe hakkında her şey…

Ralph Waldo Emerson

15.01.2024
140
Ralph Waldo Emerson

Ralph Waldo Emerson 25 Mayıs 1803’te Boston’da Ruth Haskins Emerson ve Boston’un İlk Kilisesi‘nin papazı William Emerson’ın oğlu olarak dünyaya geldi.

On dokuzuncu yüzyılın başında Boston’un kültürel ortamı, eski muhafazakâr değerleri ile 1840’lara kadar geçen on yıllarda ortaya çıkan radikal reform hareketleri ve sosyal idealistler arasındaki çatışmayla giderek daha fazla şekillenecekti. Ralph Waldo Emerson, yıllar içinde finansal ve duygusal liderliğini giderek daha fazla üstlenmek zorunda kaldığı birbirine bağlı beş erkek çocuktan oluşan ailenin fertlerinden biriydi.

Ralph Waldo Emerson, on dört yaşında Harvard’a girdi, yazları özel ders verdi, garsonluk yaptı ve kardeşi Edward ile birlikte masraflarını karşılamak için başka öğrenciler için ödev hazırladı. Çok parlak bir öğrenci olmayan Emerson, Harvard’daki Divinity School‘a girdiği 1825 yılına kadar kardeşi William’ın okulunda öğretmenlik yaptı.

Emerson’un entelektüel yaşantısının yapısı, bu ilk yıllarda tarih, edebiyat, felsefe ve din alanlarındaki ders dışı okumalarının kapsamı ve derinliği ile şekillendi; bu okumaların yoğunluğu görme yetisine ve sağlığına ciddi zarar verdi.

Entelektüel gelişiminde baba tarafından akrabası olan halası Mary Moody Emerson’ın etkisi de aynı derecede önemliydi. Öncelikle dinî konularda yazmış olsa da Mary Moody Emerson, bilginin her alanında yaptığı geniş okumalar ve dönemin tüm meseleleri hakkında fikir sahibi olmaları yönündeki ısrarcı tavrıyla Ralph Waldo Emerson ve kardeşlerine örnek oldu. Mary Moody Emerson aynı zamanda din konusunda tutkulu bir Ortodoks ve tartışmayı seven, yeğeninin daha radikal inançlarının habercisi olan bir mistisizme eğilimli özgün bir düşünürdü. Yeğeni onun katı Ortodoksluğundan uzaklaştıkça halasının etkisi azaldı, ancak bitmek bilmeyen entelektüel enerjisi ve mücadeleci kişiliği bir düşünür olarak Emerson üzerinde kalıcı bir iz bıraktı.

1829’da Boston’daki İkinci Kilise‘de papaz yardımcısı olarak görev yapma teklifini kabul etti ve 1832’de Rab’bin Sofrası Komünyonunun geçerliliğine ilişkin itirazları nedeniyle istifa edene kadar bu görevi sürdürdü. Ralph Waldo Emerson 1835’te Doğu Lexington Kilisesi’ne papaz olarak atanmayı reddetti ama 1839’a kadar orada düzenli olarak vaaz verdi.

1830 yılında, ertesi yıl tüberkülozdan ölen Ellen Tucker ile evlendi. 1835 yılında Lydia Jackson ile ikinci evliliğini yaptı. İkinci evliliğinden dört çocuğu oldu ve en büyükleri Waldo beş yaşında hayatını kaybetti; bu olay çiftin üzerinde derin izler bıraktı ve Emerson’ın acı çekmenin kurtarıcı değerine bakış açısını değiştirdi.

Emerson’ın ilk kitabı Nature (Doğa) 1836’da anonim olarak ve masrafları Emerson tarafından karşılanarak yayımlandı. Emerson 1837’de Harvard’da Phi Beta Kappa konuşması olarak ünlü “American Scholar” konferansını verdi, ancak 1838’de yaptığı tartışmalı Harvard Divinity School konuşması, üniversite ile yirmi dokuz yıllık bir kopuşun vesilesi oldu ve Cambridge’in liberal teolojik akımlarından bile uzaklaştığının sinyalini verdi.

Maddi zorunluluklar nedeniyle konuşmacı olarak kariyer yapmak zorunda kalan Ralph Waldo Emerson, 1839’da ciddi bir şekilde konuşmacı olarak çalışmaya başladı ve 1872’ye kadar zorlu bir kamu programı yürüttü. Konferans turları Emerson’ın büyüyen ailesine ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere düzenli bir gelir sağlarken, kamuoyunun Emerson’ın fikirleri ve çalışmaları hakkındaki farkındalığını da arttırdı.

Ralph Waldo Emerson

Ralph Waldo Emerson

Ralph Waldo Emerson 1840-1844 yılları arasında Margaret Fuller ile birlikte The Dial‘ın editörlüğünü yaptı. Essays: First Series 1841’de yayımlandı ve bunu 1844 senesinde yayınlanan Essays: Second Series takip etti. Emerson’ın bir filozof olarak ün kazanmasında en büyük pay sahibi bu iki kitap oldu.

Emerson 1844 yılında Walden Göleti kıyısında, ertesi yıl doğa bilimci ve filozof Henry David Thoreau’nun bir kulübe inşa etmesine izin vereceği araziyi de satın aldı. Brook Farm’daki deneysel kolektife sempati duymakla birlikte, Ralph Waldo Emerson gruba katılması için yapılan ısrarlı girişimleri reddetti ve Lydia ve büyüyen ailesiyle birlikte Concord’da kendi evini tuttu. Ancak Emerson, Thoreau, Nathaniel Hawthorne, sosyal düşünür Margaret Fuller, reformcu Bronson Alcott ve şair Ellery Channing’in de aralarında bulunduğu bir grup yazarı Concord civarında bir araya getirerek kendi ruhtaş topluluğunu oluşturmaya çalıştı.

English Traits adlı kitabı 1847-1848 yılları arasında İngiltere’ye yaptığı bir geziden esinlenmiştir. 1850’lere gelindiğinde Emerson, New England ve Midwest’te verdiği konferanslarda köleliğin kaldırılmasının açık sözlü bir savunucusu olmuş ve sadece 1867’de seksen konferans olmak üzere birçok farklı konuda geniş çaplı konferanslar vermeye devam etmiştir.

Emerson hayatının son yıllarını huzur içinde ama yetilerini tam olarak kullanamadan geçirmiştir. Concord’daki evinde 1882 yılında zatürreden ölmüştür.

Ralph Waldo Emerson’un felsefi tutumu

Ralph Waldo Emerson yaşadığı dönemde Amerika’da en çok tanınan edebiyatçı olmuş, üretken bir şair, denemeci, popüler bir konuşmacı ve sosyal reformların savunucusu olarak kendini kabul ettirmiş, ancak yine de reform ve reformculara şüpheyle yaklaşmıştır.

Emerson şiirleriyle belli bir üne kavuşmuş, zamanının önde gelen entelektüel ve sanatsal figürlerinin çoğuyla yazışmış ve bir Unitarian papazı olarak ara sıra sürdürdüğü kariyeri boyunca bir dizi tartışma yaratan vaaz vermiş ve daha sonra bunları kitaplaştırmıştır. Ancak Emerson’ın kalıcı ünü bir filozof, aforizma yazarı ve Amerikan transandantal hareketini savunması ve Walt Whitman, Henry David Thoreau, William James ve diğerleri üzerindeki etkisiyle tek başına Amerikan kültür tarihinde önemli bir yer edinecek olan özünde Amerikalı bir düşünür olmasıdır.

Ralph Waldo Emerson‘un öncüsü olduğu Amerika’daki transandantalizm, insan, doğa ve Tanrı ya da ilahi olan arasında temel bir süreklilik olduğu ilkesiyle İngiliz Romantizmine benziyordu. Doğanın ötesinde olan şey doğa aracılığıyla açığa çıkmaktadır; Emerson’ın felsefesinde doğanın kendisi bir sembol ya da daha derin bir gerçekliğin göstergesidir. Madde ve ruh birbirine karşıt değildir ama deneyin eleştirel bir bütünlüğünü yansıtır.

Ralph Waldo Emerson sıklıkla idealist bir filozof olarak nitelendirilir ve aslında felsefesi için bu terimi kendisi de kullanmış, bunu basitçe planın her zaman eylemden önce geldiğinin kabul edilmesi olarak açıklamıştır. Emerson’a göre her şey durmak bilmeyen bir akış içinde var olur ve varlık sürekli bir başkalaşımın konusudur.

Düşüncesindeki sonraki gelişmeler vurguyu birlikten karşıtların dengesine kaydırmıştır: güç ve form, kimlik ve çeşitlilik, akıl ve kader.

Emerson yaşamı boyunca bireyin savunucusu ve bireyin deneyiminin önceliğine inanan biri olarak kaldı. Bireyde tüm hakikatler, tüm deneyimler keşfedilebilir. Birey için dinî tecrübe doğrudan olmalı ve metinler, gelenekler ya da kişilik tarafından aracılanmamalıdır.

Ralph Waldo Emerson‘un Amerikan düşüncesine katkısını tanımlamanın merkezinde, Thoreau üzerinde çok derin bir etkisi olan uyumsuzluğa yaptığı vurgu yer alır. Kendine güven ve düşüncenin bağımsızlığı, benlik ve sonsuzluk arasındaki merkezi ilişkinin pratik ifadeleri olmaları bakımından Emerson’ın bakış açısı için temel önemdedir. Kendine güvenmek ve içsel dürtülerimizi takip etmek en yüksek bilinç derecesine karşılık gelir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...