Sofistlerin Ele Aldıkları Konular

Sofistler, bir toplumsal varlık olarak insanın ilgili olduğu her konu hakkında görüşler ileri sürmüşlerdir. Gelenekler, görenekler, yasalar, ahlak, dil, din, bilginin olanağı vb. hemen her konuyla ilgilenmişlerdir.

Sofistlerin çoğu Atina’ya başka bölgelerden gelmiş yabancılardı, bunun yanı sıra etnolojik ve coğrafi gezilere katılıp bilgi ve deneyimlerini arttırmışlardır. Bu nedenle yenilikçi yaklaşımlara yabancılık çekmemişlerdir. Söz gelimi, kentin yasaları tartışma konusu yapılıp “Acaba yasalar değişmez ilahi bir güç aracılığıyla mı yoksa insanlar tarafından mı oluşturulmuştur?” türünde sorular ortaya konulduğunda sofistler geleneksel düşünceleri kolaylıkla terk edebilmişlerdir.

Hatta bu tür bir tartışmanın Yunan felsefe geleneği içinde ilkin sofistler eliyle başlatıldığını söylemek de olanaklıdır. Üstelik sofistler, göksel açıklamalar dışında insan merkezli açıklamalar yaparak geleneksel eğilimlere ters düşmeyi göze alır. Örneğin sofistler öncesinde bir Yunan kent devletinin kolaylıkla yarı-tanrı bir kahraman eliyle kurulduğuna inanılırken, sofistleri bu tür kabulleri sarsar. Onlara göre yasaları insanlar yapar. Bu görüş bizim gibi modern zamanlarda yaşayan bireyler açısından son derece sıradan görünebilir. Oysa yasaların kökeninin çeşitli tanrılarla ilişkilendirildiği bir çağda, tanrıların yerine insanın konulması oldukça köktenci bir yaklaşımdır.

Sofistlerin ilgilendiği başlıca sorunları şöyle sıralayabiliriz:

1. Erdem öğretilebilir mi, öğretilemez mi?
2. Hangi tür erdemler öğretilebilir, hangi tür erdemler öğretilemez?
3. Toplumsal değerler nasıl ortaya çıktı?
4. Genel geçer bir adalet mümkün mü? Güçlünün adaletiyle güçsüzün adaleti bir mi?
5. İyi nedir? Güzel nedir? Doğru nedir?
6. Değerler benim bir davranış biçimim mi, yoksa toplumsal olarak bana dayatılan bir şey mi?
7. Devlet insanlar açısından zorunlu bir yapı mı?
8. Dil insana tanrıların bir armağanı mı?
9. Diller nasıl meydana gelmiştir?

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM