Antakyalı Lukianos

Antakyalı Lukianos veya Antakyalı Lucian, Antakya Felsefe Okulu’nun kurucusu olan bir teolog, rahip ve düşünürdür. Antakyalı Lukianos, Şehit Lukianos olarak da tanınır. M.S. 240 ila 312 yılları arasında yaşadığı bilinen Antakyalı Lukianos akademisyenliği ve münzevi adanmışlığı ile tanınmaktadır.

Adıyaman’da Hıristiyan bir ailenin ferdi olarak dünyaya gelen Lukianos, günümüzde Şanlıurfa olarak bildiğimiz Edessa şehrinde eğitim görmüştür. Daha sonrasında Antakya’da rahip olarak çalışmıştır. Bu süreçte, Arian İhtilafı olarak bilinen olayların baş aktörlerinden Arius ile onun en büyük destekçisi Konstantinopolis patriği Nikomedialı Eusebius onun öğrencileri olmuşlardır.

Lukianos’un fikirleri ve düşünce yapısı Aryüsçülük üzerinde büyük ölçüde etkili olmuştur. Aryüsçüler bilhassa Aristoteles’in diyalektik mantık anlayışını kullanma ve kutsal kitap yorumunda tarih ve literal metodu benimseme bakımından Antakya Okulu’na mensupturlar ve bu okulun takipçileridirler. Bilindiği gibi Hz. İsa’dan sonra Hıristiyanlığı yayma ve tebliğ işi, havariler tarafından yürütülmüştür. Onların faaliyetleri bilhassa Orta Doğu’daki Kudüs, Antakya ve Urfa gibi merkezlerde Hıristiyan olanların çoğu, havarilerin akidesi gibi tevhitçi bir imana sahiptirler. Aryüs ve aryüsçülüğün de Antakya Okulu’yla bağlantılı olduğu ve onun da tevhitçi bir Hıristiyan akidesi savunduğu bilinmektedir.

Antakyalı Lukianos, esasen Kutsal Kitap yorumu konusundaki fikirleri ve çalışmaları ile tanınmıştır. Günümüze onun fikirlerini içeren herhangi bir eseri ulaşmamıştır. Elimizde ona ait bir eser bulunmasa da Antakya ve Suriye Kiliseleri tarafından kullanılan Yeni Ahit metninin onun tarafından yazıldığı kabul edilmekte ve bumetinler Lucianik metin adıyla anılmaktadır. Ayrıca 341 Antakya sinodunda ilan edilen ve ‘İkinci Antakya Kredosu’ ona atfedilir.

Antakyalı Lukianos ölümünden sonra Katolik Kilisesince Ocağın 7’sinde, Ortodoks Kilisesince Ekim’in 15’inde anılmaktadır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım