Samuel Clarke

Samuel Clarke 11 Ekim 1675 ila 17 Mayıs 1729 tarihleri arasında yaşamış, 18. yüzyıl İngiliz teolojisi ve felsefesi üzerindeki etkisiyle hatırlanan bir teolog, filozof ve fizikçidir.

Samuel Clarke 1698’de Norwich Piskoposu’nun ve 1706’da Kraliçe Anne’in din görevlilerinden biri oldu. 1704-05 yıllarında A Demonstration of the Being and Attributes of God (1705) ve A Discourse Concerning the Unchangeable Obligations of Natural Religion (1706) olarak yayımlanan iki dizi konferans verdi. İlk bölümde Tanrı’nın varlığını “böyle bir söylemin doğasının elverdiği ölçüde matematiksel olana yakın” bir yöntemle kanıtlamaya çalışmıştır. İkincisinde ise ahlak ilkelerinin matematiğin önermeleri kadar kesin olduğunu ve dolayısıyla inanç tarafından desteklenmeden akıl yoluyla bilinebileceğini savunmuştur ki bu yaklaşım bazen etik rasyonalizm olarak da adlandırılmaktadır.

David Hume’un din eleştirisi kısmen Samuel Clarke‘ın Tanrı’nın varlığını kanıtlama çabasından duyduğu memnuniyetsizlikten kaynaklanmıştır. Clarke ayrıca Teslis’in Kutsal Kitap Doktrini (1712) ile şiddetli ve uzun süreli bir tartışmaya yol açmış, bu da birçok muhalifinin onu Ariusçuluk ile yani Mesih’in ne tamamen insan ne de tamamen Tanrı olduğu inancıyla suçlamasına neden olmuştur.

Samuel Clarke, Cambridge Üniversitesinde Isaac Newton’un arkadaşı ve öğrencisiydi ve Newton’un görüşlerinin yayılmasına yardımcı oldu. 1697’de fizikçi Jacques Rohault’nun Traité de physique (1671; “Fizik Üzerine İnceleme”) adlı kitabının Latince çevirisini yaptı ve Newton’un Rohault’nun çalışması üzerindeki çalışmalarını açıklayan çok sayıda dipnot ekledi.

Samuel Clarke 1706’da Newton’un Opticks adlı eserinin Latince çevirisini yayınladı. Clarke ile Gottfried Wilhelm Leibniz arasında 1715-16 yıllarında yapılan ve uzay ve zamanın gerçekliğini savunması açısından önemli olan bir yazışma 1717’de ve daha sonraki birkaç baskıda yayımlandı. Clarke’ın toplu eserleri 1738-42 yıllarında dört cilt halinde basılmıştır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım