Prens Sabahattin, 1878 ila 1948 seneleri arasında yaşamış ve Türk sosyolojisinde bireyci, liberal ve Batıcı toplum tipinin önde gelen temsilcilerinden olan düşünür ve sosyologdur.

Prens Sabahattin 1879’da İstanbul’da doğmuştur. Eğitimini özel olarak, bireysel almıştır. Osmanlı aydınlarının çoğunluğunu etkileyen materyalizm, sosyal Darwinizm ve pozitivizm’den o da etkilenmiştir. Düşüncelerinin şekillenmesinde babasının etkisi de önemlidir. 1899 yılında babasının, dayısı karşısında yürüttüğü mücadele sonucu Fransa’ya gitmek zorunda kalmıştır. Yurt dışında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin en aktif liderlerinden birisi hâline gelmiştir.

Sabahattin, Fransa’da sosyoloji ve Science Sociale ekolü ve onun temsilcileri ile tanışmıştır. Bu ekolün önde gelen isimlerinden Frederic Le Play, Henri de Tourville ve Edmond Demolins’in görüşlerini benimsemiştir.

1906 yılında İttihatçılardan ayrılarak Teşebbüsü Şahsi ve Ademi Merkeziyet Derneği’ni kurmuştur. 1924 yılında, Osmanlı hanedanlık mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına ilişkin yasa gereği ülkeden çıkarılan Prens Sabahattin, ölüm tarihi olan 1948’e kadar çalışmalarını Avrupa’da sürdürmüştür.

Prens Sabahattin’in en önemli eserinin adı “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?”dir.

“Sultanzade” Sabahaddin Bey ya da Osmanlı geleneklerine aykırı olarak meşhur edilmiş ismiyle Prens Sabahaddin; gerek Jön Türk hareketi içerisindeki konumu ve gerekse de Türk sosyolojisinin iki ana geleneğinden birinin öncüsü olması nedeniyle, II. Meşrutiyet’e giden süreçte ve sonrasında adından çokça söz ettirmiştir.

Prens Sabahaddin’in Türk siyasî ve düşünce hayatı üzerindeki etkisinin başlangıcı, babası Mahmut Celaleddin Paşa’nın, II. Abdülhamit ile yaşadığı sıkıntılar sonrasında, kendisini ve kardeşi de Lütfullah’ı da yanına alarak gönüllü sürgün olarak Paris’e gittiği yıllara rastlar.

Anlaşmazlık ve bölünmeyle neticelenen I. Jön Türk Kongresi’ne katıldı. Anlaşmazlığın sebebi, II. Abdülhamit iktidarına karşı girişilecek mücadelede takip edilecek yönteme ilişkin görüş farklılıklarıydı. Ahmet Rıza’nın başını çektiği ―daha sonraları “merkeziyetçi” olarak tanımlanacak― grup, II. Abdülhamit karşıtı ihtilal girişiminde yabancı devletlerin müdahalesini reddetmekteydi. Sabahaddin Bey’in önderliğindeki ―daha sonraları adem―i merkeziyetçi olarak nitelenecek olan― diğer grup ise, azınlık temsilcileriyle birlikte, bu girişime yabancı devletlerin müdahil olmaları gereğini savunmaktaydı. Sabahaddin Bey, bu düşüncelerini gerçekleştirmek için çeşitli girişimlerde bulunmuşsa da başarılı olamamıştır.

Bu uğraşlarında, İngilizlerin maddî ve manevi desteğini de görmüştür. 31 Mart olaylarındaki rolü ise hâlâ tartışılmaktadır. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde, Sabahaddin Bey’e duyulan güvensizliğin arkasında; bu dönemde dillendirdiği düşüncelerinin, eylemlerinin ve ilişkilerinin önemlice bir etkisi olduğu muhakkaktır.

Science Sociale Ekolü

Bugünkü bilimler deney ve gözlem yönteminden doğmaktadır. Bu bilimlerden bir kısmı yalnız gözleme, bir kısmı da her ikisine birden dayanmaktadır. Science Sociale’yı yaratan gözlem yöntemidir. Ancak bilimsel gözlem, sıradan gözlemlerle karıştırılmamalıdır. Belirli bir konuyla ilgili gözlemlerin bilimsel olabilmesi için, o konuyu meydana getiren olayları ortalama olarak değil, kökten kavrayacak bir çözümleme yöntemi edinmek gerekir. Bu tür bir yönteme sahip olmaktan doğacak buluşlar, aynı yönde yürüyerek çoğalmakla bir sınıflama, bir bileşim yaratır.

Bu sınıflama ve bileşimlerle de bir bilimin temeli atılmış olur. Science Sociale ekolü, daha çok aile monografisi yapan F. Le Play’ın çalışmalarından hareketle oluşturulmuştur. Prens Sabahattin toplumsal sorunların gözlem yöntemiyle çözülebileceğini öne sürmektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için de uygulamaya, topyekun bir toplumsal değişmeye dayalı siyasal program önerisi getirir. Bu program aynı zamanda Anglo-Sakson toplumlarını örnek alan siyasal bir seçimi içermektedir.

İLGİLİ KONULAR:

• Prens Sabahattin’in aile ile ilgili görüşleri
• Prens Sabahattin’in toplumsal değişme anlayışı
• Prens Sabahattin’in ademimerkeziyetçi yönetim anlayışı
• Prens Sabahattin’in eğitim anlayışı
• Prens Sabahattin’in Türk sosyolojisine katkıları