Pierre Gassendi, 22 Ocak 1592 ila 24 Ekim 1655 tarihleri arasında yaşamış olan Fransız düşünür, matematikçi ve bilim adamıdır. Gassendi ayrıca bilim tarihçisi kimliğiyle de bilinen, gözlemci karakterini deneyselcilikle harmanlayan ve eski metinler konusunda uzman olan bir isimdir.

Gassendi, felsefe tarihinde belki de en çok Descartes’la düştüğü ihtilafla tanınır. Fakat onun asıl felsefi arka planı Kepler, Galileo, Mersenne, Beeckman ve Hobbes dâhil olmak üzere birçok önemli şahsiyetle olan ilişkisine ve fikir alışverişlerine dayanır.

Gassendi ayrıca Epikuros’un, Stoacıların ve diğer Antik düşünürlerin fikirlerini yeniden gündeme getirmeye çalışmış, bu bağlamda ortaya çıkan farklı bakış açılarının orijinal bir karışımı, onu kendi zamanında felsefe ve bilime karşı modern bir bakışa ulaştırmıştır: Doğal hayatın bilgisine erişimimiz, duyular tarafından sağlanan bilgilerle sınırlı olan epistemik kavrayışımızdan kaynaklanan kısıtlamalara ve izinlere bağlıdır.

Gassendi, eski İlk Çağ atomculuğuk’unu canlandırmıştır. Felsefeyi, Helenistik dönemde Epiküros’un yaptığı gibi mantık, fizik ve ahlak felsefesi olarak üçe ayıran Gassendi, önce Descartesçı doğuştan düşünceler anlayışına karşı çıkmış ve bilginin esas kaynağının duyular ve tümevarım olduğunu öne sürerek deneyci bir bakış açısı benimsemiştir.

Matematikçiliğinin de etkisiyle tümdengelimden hiç vazgeçmemiş olan Gassendi, felsefi atomculuk’u geleneksel maddi yorumundan sıyırmış ve onu, matematikle mekaniğin kendisine uygulanabileceği bir şekle büründürmüştür.

PİERRE GASSENDİ KİMDİR?

Sıradan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Gassendi, erken eğitimini Digne ve Reiz’de tamamladı. Digne ve Aix-en-Provence’daki üniversitelerde eğitim gördükten sonra 1614’te Avignon’daki üniversitede ilahiyat alanında doktora yaptı. Öncelikle 1616 senesinde rahip olarak ilk görevine başladıktan sonra, Aix-en-Provence’ta felsefe profesörü olarak çalışmaya başladı.

Üniversitedeki görevi süresince onun Aristoteles karşıtlığından hoşlanmayan üniversitenin Cizvit yetkilileri, onu bu görevden ayrılmaya zorladılar. Gassendi ise 1617’den 1622’ye kadar Aristoteles’in düşüncesi üzerine eleştirel dersler vermeye devam etti. Görevden ayrıldıktan sonra ilk bölümü 1624’te yayımlanan “Exercitationes paradoxicae adversus Aristoteleos” adlı çalışması, Aristotelesçilik’e yönelen bir saldırı olarak değerlendirildi. Gassendi bundan sonra 1637’deki ölümüne kadar destekçisi Nicolas-Claude Fabri de Peiresc ile birçok bilimsel çalışma ortaya koydu. Bu dönemdeki araştırmalarının önemli bir kısmı, 1631’de Merkür’ün günberisini (gezegenin Güneş’e en yakın bulunduğu noktayı) keşfi de dâhil olmak üzere astronomik gözlemleri içeriyordu.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım