Mavi sular ruh sağlığına yeşil alanlardan daha iyi geliyor…

Yeşil alanların önemi sürekli olarak vurgulanır, dünyanın her yerinde kabul görür ve bu alanlardan çeşitli şekillerde yararlanılır. Bu alanlar sosyal ilişkileri geliştirmek, eğlence etkinlikleri düzenleyebilmek ve beton ormanından kısa süreliğine de olsa kaçabilmek için avantaj sağlar. Ülkemizdeki Abant Gölü Millî Parkı gibi bazı yeşil alanlar, modern dünyanın stresinden uzaklaşmak için insanların ilgisini çeken alanlardır.

Yakın zamanda yapılan bir araştırmada, kent sakinlerinin stresini azaltmanın daha iyi bir yolu olarak yeşil alanlara alternatif mavi alanlar önerilmiştir. Çalışmanın amaçları doğrultusunda, mavi alanlar göller, okyanuslar ve nehirler gibi sulak yerleri kapsamakta; ancak insan yapımı yapıları içermemektedir. ¹

Yeni Zelanda’nın Wellington kenti çevresindeki yeşil ve mavi alanların yaygınlığını belirlemek için ulusal veri tabanlarını kullanan bilim insanları, konum, bölgenin ne kadar yoğun olduğu ve hatta bölgenin topoğrafyası gibi çeşitli etkenleri kullanarak her bir alanın ne kadar görünür ya da erişilebilir olduğunu belirlemişler ve yüksek bir binada sıkışıp kalmak gibi hususları yeşili ne kadar görebileceğiniz konusunda belirleyici bir faktör olarak ele almışlardır.

Mavi ve yeşil alanların erişilebilirliğine ilişkin veriler daha sonra, sadece psikolojik sıkıntıya ilişkin değil aynı zamanda nüfusun sosyo-ekonomik durumuna ilişkin verileri de içeren Yeni Zelanda Sağlık Araştırması’nda verilen cevaplarla karşılaştırılmıştır. Sağlık durumu ile mavi ve yeşil alanların erişilebilirliğine ilişkin bu çalışmalar daha sonra karşılaştırılmıştır. Sonuçlar oldukça açıktır: daha fazla mavi daha az strese yol açmaktadır.

İşin ilginci, testler yeşil alanların erişilebilirliği ile stresin azalması arasında bir ilişki olmadığını göstermiştir. Bu durumun, Yeni Zelandalıların düzenli olarak yararlanabildiği geniş yeşil alan oranıyla ilgili olabileceği düşünülmüştür. Araştırmacılar, diğer çalışmaların mavi alanın stresi azalttığına işaret ettiğini belirtirken “mavi alanın” toplumsal stresten kaçışın yeşil alandan daha iyi bir göstergesi olabileceği fikrini de göz ardı edememişlerdir.

Araştırmacılar, bu ilişkinin tesadüfi olmadığını göstermeye katkıda bulunmak için, psikolojik sıkıntının yanı sıra mavi alanlarla karşılaştırmak üzere ilginç bir istatistik daha izlemişlerdir. Diş kaybı oranı, sözde ilgisiz bir istatistik gibi görünüyor olabilir. Buradaki fikir, diş kaybının gelir ve diğer sosyal faktörlerle ilişkili olduğu ve mavi alanla ilişkili olmadığının düşünülmesidir. Eğer bu ikisi arasında bir ilişki yoksa o zaman önceki bulguların sosyo-ekonomik bulgularla bağlantılı olmadığı ortaya çıkacaktır. Beklendiği gibi, mavi alanın ulaşılabilirliği ile diş kaybı arasında güçlü bir ilişki bulunmamış ve bu da bulguların doğrulanmasına yardımcı olmuştur.

Bulgular diğer faktörler hesaba katıldığında bile “artan mavi alan ile azalan psikolojik stres arasında bir ilişki” olduğunu göstermektedir. Bu muazzam bir bulgu, zira giderek daha tempolu hâle gelen ve çoğu zaman ruhsal sorunları da beraberinde getiren dünyamızda stresi azaltmanın her türlü yoluna ihtiyacımız var.

Böyle bir haber, yaşamı boyunca denizi ve yelken açmayı seven Einstein’ı şaşırtmazdı. Hayatının son dönemlerinde, Princeton’da profesörken, teknesiyle turlar attığı ve sık sık sorun yaşadığı biliniyordu. Einstein için mavi alan, sürekli kurtarılmaya ihtiyaç duyan bir dahi olarak ününün bir kısmını sarsmak anlamına gelse bile, stresten uzaklaşmak için ihtiyaç duyulan bir inziva alanı olmuştur.

Peki mavi doğa yeni yeşil mi? Belki kurak iklimlerde yaşayanlar için değil ama bunun mümkün olduğu yerlerde, mavi alanların ulaşılabilirliğinin artması büyük bir fayda sağlayabilir; ya da bu çalışmadan çıkarabileceğiniz sonuç, kendinizi alıştığınızdan farklı bir manzaraya maruz bırakmaya çalışmanızdır, tıpkı aşırı yeşilliğe sahip Yeni Zelandalıların durumunda olduğu gibi. Bu fenomen hakkında öğrenilecek daha çok şey olsa da ben kendi adıma yakın zamanda bir mola verip Abant’ı ziyaret edeceğim 🙂

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

1. Daniel Nutsford, Amber L Pearson, Simon Kingham, Femke Reitsma (2016). Residential exposure to visible blue space (but not green space) associated with lower psychological distress in a capital city. Health & Place, 39 (-), 70-78. http://dx.doi.org/10.1016/j.healthplace.2016.03.002