Marcus Fabius Quintilianus

Marcus Fabius Quintilianus ya da kısaca Quintilian 35 ila 96 yılları arasında yaşamış olan, retorik üzerine yazdığı Institutio oratoria adlı eseri eğitim teorisi ve edebiyat eleştirisine önemli bir katkı olan Latince öğretmeni ve yazardır.

Quintilian kuzey İspanya’da doğmuştur, ancak muhtemelen Roma’da eğitim görmüş ve daha sonra dönemin önde gelen hatiplerinden Domitius Afer’den uygulamalı eğitim almıştır. Ardından bir süre hukuk mahkemelerinde avukatlık yapan Quintilian 57’den sonra memleketi İspanya’ya gitmiş ancak 68’de Roma’ya dönerek retorik öğretmeye başlamış ve bunu hukuk mahkemelerinde avukatlıkla birleştirmiştir.

İmparator Vespasian (69-79 arası hüküm sürmüştür) döneminde Latince retorik öğretmek için devletten maaş alan ilk öğretmen olan Quintilian, Titus ve Domitianus dönemlerinde de Roma’nın önde gelen öğretmenlerinden biri olarak görev yapmış ve muhtemelen 88 yılında emekli olmuştur.

Domitianus’un saltanatının sonlarına doğru (81-96) İmparator’un iki varisinin (büyük yeğenleri) eğitimiyle görevlendirilen Quintilian çocukların babası Flavius Clemens’in aracılığıyla kendisine onursal konsüllük unvanını (ornamenta consularia) almıştır.

Galba imparator olunca onunla birlikte Roma’ya gelen Quintilianus, burada kentin en ünlü retorik okulunu açarak Küçük Plinius, Tacitus ve Domitianus’un yeğenlerine öğretmenlik yaptı. Sağladığı ünle Vespasianus’un yıllık gelir bağladığı ilk hatip oldu. Böylelikle Roma gençliğine yönelik retorik eğitimi resmîleşmiş oldu. Quintilianus, on iki ciltten oluşan Bir Hatibin Yetişmesi Üstüne adlı yapıtında, ilk çocukluktan başlayarak, eksiksiz bir eğitim programı çizdi. Edebi açıdan olduğu kadar eğitim açısından da önemli olan bu yapıtı, yüzyıllar boyu eğitim konusunda başvurulan başlıca kaynaklardan biri oldu.

Eğitime küçük yaşta başlamak gerektiğini öne süren Quintilianus‘a göre, öğrenciyi incelediği konuyla ilgili araştırmaya ve eleştirmeye yöneltecek olan bir yöntem uygulanmalıdır.

Kız erkek ayrımı yapılmadan herkesin eğitilmesi gerektiğini söyleyen Quintilianus, böylece gelecekte çeşitli sorumlulukları olacak gençlerin bilinçli bir biçimde yetişeceklerini ve toplumu oluşturan en küçük birim olan ailelerinde başlayan uyumun devletin yönetici kurumlarına da yansıyacağını savunur.

Quintilianus, Seneca’nın öncülüğünü yaptığı yeni edebiyat akımlarına karşı çıkmış ve artık modası geçmiş olan Cicero’yu övmüştür.

Quintilian Muhtemelen Domitian’ın öldürülmesinden kısa bir süre sonra gerçekleşen kendi ölümünden önce genç karısı ve iki oğlu ölmüştür.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım