Lucretius (Titus Lucretius Carus)

Lukretius (Titus Lucretius Carus) MÖ 99 – MÖ 55 yılları arasında yaşamış, yazılarını bitiremeden çıldırmış, kendi eliyle canına kıymış Roma dönemi şair ve filozoftur.

Romalı bir şair ve düşünür olan Lucretius kaleme aldığı 6 kitaplık De Rerum Natura (Evren Üzerine) adlı yapıtıyla Epikür felsefesini adeta bir bütün hâline getirmiş ve Batı dünyasının Epikür’ü tanımasında öncü olmuştur.

Lucretius’un felsefesi insanlığı teselli eden bir felsefedir (consolatio). Bu anlamda üstlendiği dava büyüktür. Amaç, insan ruhunu Tanrı, ölüm ve öte dünyada acı çekme korkusundan kurtararak bu dünyada mutlu mesut bir yaşam sürmesini sağlamaktır.

Lucretius, insanlığın mutlu olması için öncelikle büyük acıların kaynağı olan yanlış inançların baskısından kurtulması gerektiğini her fırsatta dile getiren Epikuros’un bir atom sıçramasıyla dönemin dünya anlayışından tanrı etkisini kaldırmış olması, her şeyin maddeden ibaret olduğunu vurgulaması, ruhun ölümlü olduğunu belirtmesi ve bu düşünceler çerçevesinde yepyeni ahlak kurallarını benimsetmeye çalışmasından oldukça etkilenmiş ve tüm felsefesini bu öğretiler üzerine yapılandırmıştır. Ona göre Epikuros, insan yaşamı karanlıklar içindeyken aniden dünyaya inip bu karanlıkları teker teker dağıtan adeta bir kurtarıcıdır.

İşte bu kurtarıcılığı Roma’da üstlenmeyi kendine görev edinen Lucretius, öncelikle ruhun nasıl bir doğaya sahip olduğunu düşünmeye başlar ve şöyle bir öğreti geliştirir: Ruh, maddi bir yapıdadır; atomlardan meydana gelir, atomların dağılmasıyla yok olur. Ruh bedende ayrı bir varlık olarak bulunur. Bedenin hareketine neden olduğu gibi, bedenden çıktığı anda da yaşamı son bulur. Ruhu meydana getiren atomlar çok ince, ufak ve yuvarlaktır. Bu yüzden de hayret verici bir hareket yeteneğine sahiptir. İnsan öldüğünde, ruh bedenden çıktığı anda bedenin ağırlığının değişmemesi, bu atomların ne kadar ince olduğunun kanıtıdır. Gerçi çok çeşitli türde ruh olması, ruhun böyle birkaç tür atomdan ya da maddeden meydana geldiğini de bize gösterir.

Lucretius‘un  yaşamı hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, karakteri ve kişiliği hakkında şiirlerinden güçlü bir fikir edinilebilir. Yaşadığı dönemin gerilim ve çalkantıları eserlerinin arka planında yer alır ve kısmen, düşünsel hazzı ve ruh dinginliğini yücelten, toplumsal çekişme ve siyasi gerilim dünyasına karamsar bir bakış açısı getiren Epikürcülüğe olan kişisel ilgisini ve inancını açıklar.

Lucretius, edebî ve bilimsel etkisinin yanı sıra Gassendi, Bergson, Spencer, Whitehead ve Teilhard de Chardin gibi çok sayıda modern filozof için de önemli bir ilham kaynağı olmuştur.

İlgili konular:

• Lucretius’ta ruhun doğası ve ruh – beden ilişkisi
• Lucretius’un atomcu görüşleri ve ruh – atom ilişkisi

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım