İçinde bulunduğumuz dijital çağda bile fiziki kütüphaneler çocuklar için yapılacak en iyi yatırımlardan birisidir

02.08.2024

Kütüphane, bir kitap koleksiyonundan çok daha fazlasıdır. En önemlisi, kütüphaneler bilgi merkezleridir. Kurgu hikâyelere, referans kitaplara, müzik ve filmler gibi telif hakkıyla korunan eserlerin içeriklerine ücretsiz erişim sağlarlar.

Chicago Üniversitesinden ekonomistler, bir kütüphanenin bir toplum için ne anlama geldiğini, ne işe yaradığını belirlemeye çalışmışlardır. Araştırmalarına göre, kütüphanelerin çocuklar için faydalı bir uzun vadeli yatırım aracı olduğu ortaya çıkmıştır.

Türkiye’de TÜİK tarafından yapılan çalışmaya göre 2022 senesinde kütüphane sayısı 1 Millî Kütüphane, 1.257 halk kütüphanesi, 625 üniversite kütüphanesi ve 47 bin 654 örgün ve yaygın eğitim kurumu kütüphanesi olmak üzere toplam 49 bin 537 oldu. Kitap sayıları bir önceki yıla göre Millî Kütüphanede %5,6 artarak 1 milyon 632 bin 589, üniversite kütüphanelerinde %4,6 artarak 21 milyon 98 bin 691, halk kütüphanelerinde %3,3 artarak 23 milyon 91 bin 168, örgün ve yaygın eğitim kurum kütüphanelerinde %28,1 artarak 43 milyon 971 bin 809 oldu. ¹

Mart 2020’de, pandemi ateşi yükseldiğinde ve Türkiye’de kapsamlı sokağa çıkma yasakları başladığında, tüm kütüphanelerinin %99’u kapandı. Bu noktaya kadar, halk kütüphanesi hizmetlerine olan talep istikrarlıydı. “Google’da aratınca” sonsuz bilginin parmaklarımızın ucunda olduğu dijital çağda bile bu böyleydi. Birçok insan kütüphanelerin ve kütüphanelerde bulunan ansiklopedilerin, kitapların ve referans kaynaklarının geçerliliğini yitireceğine inanıyordu. Fakat pandemi sonrasında, 2022 yılında, Millî Kütüphaneden yararlanan kişi sayısı da bir önceki yıla göre %125,7 artarak 405 bin 584 olurken kitap dışı materyal sayısı bir önceki yıla göre %2,5 artarak 200 bin 453 oldu. Hatta uluslararası alanda da örneğin Brookings’in raporuna göre, araştırmacılar 2000’li yıllarda yetişkin ve çocuk fiziksel kitaplarının dolaşımının sırasıyla %4,5 ve %8,2 oranında arttığını tahmin ediyor. ²

Bir bilgi merkezinden daha fazlası

Kütüphaneler, kitap koleksiyonlarının yanı sıra farklı kaynaklar ve eğitim hizmetleri de sunmaktadır. Örneğin çocuklar için haftalık hikâye saatleri ve şarkı söyleme saatleri sunan, ücretsiz içecek ve yiyecek veren, teknoloji kursları, konserler, film gösterimleri, düzenleyen kütüphane organizasyonları vardır.

Yaklaşık her on Türk vatandaşından birinin evinde internete erişim bulunmuyor. Kütüphaneler ise internete erişim için birincil araçtır. Bu da kütüphan kullanımını artırıyor.

“Kütüphaneler, halka açık, ticari olmayan birkaç kapalı alandan biri olarak hizmet veriyor.”

Kütüphanelerin değeri

Kütüphanelerin bir topluluk için çok şey ifade ettiğine şüphe yoktur; ancak etkileri ciddiyetle araştırılmamıştır. Muhtemelen kütüphanenin bir topluluk üzerindeki etkisini okullar, sosyal tesisler veya sadece ilgili ebeveynlerin sayısı gibi diğer şeylerin etkilerinden ayırmak zordur.

Market Watch‘un haberine göre, Chicago Fed, Montana Eyalet Üniversitesi ve Miami Üniversitesinden araştırmacılardan oluşan bir ekip, halk kütüphanelerine yapılan finansal yatırımların kütüphane faaliyetlerini, kullanıcı deneyimini ve yerel halkı, özellikle de öğrenci başarısını nasıl etkilediğini inceledi. Çalışmalarında, sermaye harcamalarındaki artışın kütüphaneler üzerindeki etkisini analiz ettiler. Ekip sermaye artışından sonra kütüphane ziyaretlerinde %21, ödünç alınan materyal sayısında %21 ve çocukların etkinliklere katılımında %18 artış olduğunu ortaya çıkardı.

Bunun nedeni kütüphanenin “yeni” olması olabilir mi? Belki de katılım, kütüphane eskidikçe azalacaktır. Ancak çalışma aksini gösteriyor:

“Kullanımdaki bu artışlar sermaye yatırımından sonra en az 10 yıl boyunca devam etmektedir. Sermaye yatırımı aynı zamanda kütüphane kitap varlığını, çalışanları, maaş harcamalarını ve işletme giderlerini de artırmaktadır. Başka bir deyişle, kütüphane sermaye yatırımı kütüphanelerin hem kalitesini hem de kullanımını artırmaktadır.”

Başka bir çalışmada Ezra Karger, Andrew Carnegie’nin halk kütüphaneleri inşa etmek için verdiği hibelerin yetişkinler üzerindeki etkisini ilişkilendirmek için nüfus sayımı verilerini kullanmıştır. Kütüphane inşası için verilen hibelerin çocukların yetişkinlikteki eğitim seviyelerini ve meslek seçimine bağlı olarak ücret dışı gelirlerini artırdığını, ancak bu etkilerin küçük olduğunu bulmuştur. Chicago Fed’in yukarıda bahsedilen çalışması da benzer şekilde okuma testi puanlarında sadece küçük bir iyileşme tespit etmiştir.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Teresa Carey’nin “Even in the digital age, libraries are an investment in children” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer Yıldırım