Kurt Grelling

Kurt Grelling 2 Mart 1886 ila Eylül 1942 tarihleri arasında yaşamış olan, Berlin Çevresi üyelerinden Alman mantıkçı ve filozoftur.

Kurt Grelling 2 Mart 1886’da Berlin’de doğdu. Hukuk doktoru olan babası Richard Grelling ve annesi Margarethe (kızlık soyadı Simon) Yahudi’ydi. Grelling 1905’te Göttingen Üniversitesine geldikten kısa bir süre sonra, 1903’te açıklandığında matematiğin temellerini sarsan Russell paradoksunu çözmeye çalıştığı filozof Leonard Nelson ile bir işbirliği başlattı. 1908 tarihli makaleleri, Grelling-Nelson paradoksu olarak adlandırılan anlamsal bir paradoks da dâhil olmak üzere yeni paradokslar içeriyordu.

David Hilbert’in danışmanlığında aksiyomatik küme teorisinde aritmetiğin gelişimi üzerine yazdığı doktora teziyle 1910 yılında aynı üniversiteden matematik doktorasını aldı. Alfred Tarski, Herbert Enderton ile yaptığı bir röportajda, 1938 yılında Grelling ile yaptığı bir görüşmeden bahsetmiş ve Grelling’in küme teorisi alanındaki en eski ders kitabının yazarı olduğunu söylemiştir.

Yetenekli bir dil bilimci olan Grelling, Bertrand Russell’ın dört eseri de dâhil olmak üzere felsefi eserleri Fransızca, İtalyanca ve İngilizceden Almancaya çevirmiştir. Daha sonra Russell’ın yazılarının güçlü bir savunucusu olmuştur.

Kurt Grelling 1911’den 1922’ye kadar Almanya Sosyal Demokrat Partisi ile bağlantılı yayınlarda sadece gazete yazıları yayımlamıştır.

1915 yılında babası Richard Grelling, Merkezi Güçlerin eylemlerini kınayan savaş karşıtı J’Accuse kitabını yazmıştır. Kitap Almanya dışında büyük satış rakamlarına ulaşmıştır. Richard bu başarıyı, aralarında Kurt Grelling‘in de bulunduğu eleştirmenlerine yönelttiği Das Verbrechen (Suç) adlı kitabıyla sürdürmüştür.

1924’ten itibaren Kurt Grelling‘in yayınları sadece pozitivist felsefe alanında olmuştur.

Göttingen ya da Berlin’de üniversite kadrosu bulamayan Grelling, ortaokullarda matematik, felsefe ve fizik dersleri vermek zorunda kalmıştır. Bununla birlikte, Viyana Çevresi ile yakından ilişkili olan Berlin Çevresi toplantılarının planlanmasında Hans Reichenbach ile birlikte çalışmıştır. 1933 yılında Reichenbach Türkiye’ye göç etmiş ve Naziler Grelling’i emekliliğe zorlamıştır. Ancak küçük çaplı toplantılar ve seminerler düzenleyerek Berlin Çevresi’ni aktif tutmaya çalışmıştır.

Grelling, Kurt Gödel ile birlikte çalışmış ve 1937’de Gödel’in ilk eksiksizlik teoremini, Gödel’in teoreminin Russell’ın paradoksu gibi bir paradoks olduğu şeklindeki hatalı bir yoruma karşı savunduğu bir makale yayınlamıştır.

Birçok akrabası ve arkadaşı Almanya’dan kaçmış olmasına rağmen, 1937 yılına kadar ülkeden ayrılmayı ciddi olarak düşünmemiş, bu yılda Paul Oppenheim ile çalışmak üzere Brüksel’e gitmiş ve bu kez bilimsel açıklamanın analizi ve Gestalt psikolojisi üzerine birkaç makale yazmıştır.

Belçika’daki Alman işgalinin ilk günü olan 10 Mayıs 1940’ta Kurt Grelling tutuklanmıştır. Güney Fransa’ya sürgün edilmiş ve burada Vichy rejimi altında iki yıldan fazla bir süre gözaltında tutulmuştur. Oppenheim ve Hempel, Grelling’e New York’taki New School for Social Research‘te bir görev ayarlayarak yardımcı olmaya çalışmışlardır. Bu pozisyonun ve ABD vizesinin haberi, Grelling‘in güvenlik nedeniyle kendisinden boşanmayı reddeden eşi Greta ile birlikte kaldığı kampta duyulmuştur. Ancak ABD göçmenlik bürosu yetkilileri Grelling’in komünizme eğilimli olduğu iddiası karşısında şaşkınlığa düşmüş ve bu yüzden Grelling için hayati önem taşıyan bir gecikme yaşanmıştır.

Kurt Grelling ve eşi Auschwitz’e gönderilmiş, 18 Eylül 1942’de oraya varmış ve varışlarından kısa bir süre sonra gaz odalarında öldürülmüşlerdir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım