Felsefe hakkında her şey…

Chrysippus (Hrisippos, Khrysippos) Kimdir?

05.11.2019
3.218
Chrysippus (Hrisippos, Khrysippos) Kimdir?

Hrisippos Stoa Okulu’nun, MÖ 280-207 yılları arasında yaşamış olan üçüncü başkanıdır. Arkesilaos başkanlığındaki kuşkucu Akademi‘den Stoacılığa dönmüş olan Hrisippos, Stoacı öğretiyi büyük bir güç ve şevkle işleyip savunmasıyla ün kazanmıştır. Yunan kayıtları, Hrisippos’u, Zenon’dan sonra Stoa Okulunun ikinci kurucusu olarak gösterir.

Stoa’nın özellikle bilgi konusundaki görüşlerini işleyen Hrisippos çok sayıdaki eserinde özellikle septikleri eleştirmiştir. Mantığın odağını tekil özne-yüklem önermelerinden Sokrates bir insandır” ve Xenon bir insandır” gibi önermelere kaydırmıştır. O dönemde “Eğer tanrılar mantığa başvurmuş olsalardı, bu Hrisippos’un mantığı olurdu” denmiştir.

Sözcükler ‘ve’, ‘veya’, ‘eğer’, ‘o halde’ gibi bağlaçlarla bağlandığında ortaya çıkan cümle bütününün doğruluğunun, parçaların doğruluğuna bağlı olduğunu belirten Hrisippos bu şekilde doğruluğu her zaman başlangıçtaki önermenin doğruluğu ile garanti altına alınabilecek çeşitli önermelerin nasıl türetilebileceğini göstermiştir.

Hrisippos kendisinden sonraki 1500 yıl boyunca mantık tarihine gerçek bir etkide bulunamamıştır. Bu durum yazılarının kaybolması ve fikirlerinin ikinci ağızdan aktarılması kadar Katolik Kilisesinin Aristotelesçi yaklaşımının etkisi nedeniyledir.

İlginç ölüm şekliyle de bilinen Hrisippos rivayete göre kendi yaptığı bir şakaya gülerken, fazla gülmekten ölmüştür. Espri tabi biz muhtemelen orada olmadığımız için bize pek komik gelmeyebilecek olsa da olay özetle şöyledir:

Bir eşek Hrisippos’un incirlerini yemiştir. Bunun üzerine Hrisippos yanındaki hizmetçisine “Eşeğe sek şarap ver de incirlerin üstüne içiversin…” demiş ve gülme krizine girerek ölmüştür.

Hrisippos yaşamdaki tek amacın mutluluk olduğunu, bu mutluluğun da ancak doğanın kendi koyduğu kurallara uyarak gerçekleşebileceğine inanan ilk dönem Stoacılarındandır. Ona göre eğer birisi yokuşun başında duran silindiri iterse silindir aşağı doğru yuvarlanacaktır; fakat yuvarlanma sebebi sadece onun aşağı itilmesi değildir, bu sadece ilk nedendir, aslında düşmeyi belirleyici neden silindirin kendi şeklidir, silindirik olma durumudur. Aynı neden bir küpe uygulanmış olsaydı, yuvarlanma meydana gelmeyebilirdi; çünkü küpün köşeli doğası buna izin vermeyecekti.

Bu durum insan için de geçerlidir. Dışsal nedenler veya dış nedenler değişik yönlerde harekete geçirici olsalar bile, reaksiyon kişinin kendi doğasına bağlıdır. Mutlu olmak kişinin kendi elindedir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı, Felsefe Tarihi; Prof. Macit Gökberk; Remzi Kitabevi, Ernst von Aster’in Ders Notları

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...