Oluş Nedir, Ne Demektir?
Oluş, varlığın gelişme sürecidir. Antik Çağ Yunan düşüncesinin ilk öğretileri, bir gelişme süreci olarak sezinlenen oluşun gerçekliğini tartışır. Elealılar (Ksenofanes, Parmenides, Melissos, Zenon, Gorgias) oluş’u bir görünüşten ibaret sayarak yadsırlar.
Herakleitos oluş’un gerçekliğini savunur ve oluş’tan başka hiçbir gerçeklik bulunmadığını ileri sürer. Herakleitos’a göre bütün varlıklar, tek unsurun değişmelerinden ibarettir ve değişme olayı sonsuza kadar sürecektir, evren sürekli bir oluş içindedir.
Pitagoras’a göre maddenin özü değişmez, görünüşü değişir (ilk mekanist anlayış). Parmenides’e göre değişirlik bir kuruntudur, gerçek olan değişmezliktir. Anaksagoras’a göre değişirlik görünüştedir, öz değişmez. Empedokles’e göre maddenin özü değişmez; ama ateş, su, hava, toprak gibi ana unsurlar çeşitli biçim ve oranlarda birbirleriyle birleşerek kendi özlerinde hiçbir değişiklik olmadan sonsuz sayıda cismi meydana getirirler…
Oluş, Hegel (1770-1831)’in düşünceci eytişim öğretisinde evrensel bir yasa olarak açıklanmıştır. Herakleistos düşüncesinden yola çıkan Hegel’e göre varlık sürekli bir oluştur.
Kendiliğinde bir zıtlık olan varlık, olumlama, yadsıma, yadsımanın yadsınması (tez, antitez, sentez). Her yadsımanın yadsınması yeni bir olumlamadır (sentez) ve yeni bir yadsımayla (antitez) çatışır. Ancak bu sürecin düzenleyicisi, ilkin doğalaşan ve sonunda gene kendisine ulaşacak olan saltık düşünce’dir (mutlak fikir).
Nesnel bir idealist olan Hegel’in bu saltık düşüncesi, gerçekte, Hıristiyanlığın Tanrısından başka bir şey değildir.
Diyalektik materyalist nicelikten niteliğe geçiş, karşıtların birliği ve savaşımı, olumsuzlamanın olumsuzlanması yasaları bu evrensel oluş’un genel yasalarıdır.
Engels, ‘Anti-Dühring’ adlı yapıtında diyalektiği “doğanın, insanın, toplumun ve düşüncenin oluş’umunun genel yasalarının kuramı” olarak tanımlamıştır (İbid, Editions Sociales, Paris 1951, s. 172). Bu oluş, aşağıdan yukarıya doğru, ne düz bir çizgi ve ne de daire biçimi izler, sarmal bir oluştur. “Önceki aşamalarını tekrar ediyor gibi görünen oluş, bunu başka bir biçimde ve daha yüksek bir düzeyde yapar, oluş bir doğru değil, sarmaldır”.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım
