Felsefe hakkında her şey…

Deizm nedir?

02.11.2023
1.076
Deizm nedir?

Deizm veya yaradancılık, tüm dinleri reddeden; fakat bir yaratıcı gücün var olduğunu kabul eden inanç sistemidir.

Deizm, vahiy ya da bir kilise öğretisi aracılığıyla edinilmiş her türlü dinsel bilgiye karşı çıkan, buna karşılık belirli bir dinsel bilgi bütününü herkesin doğuştan taşıdığını ya da us yoluyla elde edebileceğini savunan görüştür.

Deizm, tanrılık gücünün sadece yaratma işlemiyle sınırlandığını ve bu yaratıcı gücün, bir kez yaratıldıktan sonra yaradılanların hiçbir işine karışmadığını, eş deyişle yaratıcı gücün dünyayı yönetmediğini belirtir. Yani Tanrı’yı yalnızca ilk sebep olarak kabul eder.

Deizm genel olarak dünyaya veya evrenin işleyişine müdahale etmeyen bir Tanrı anlayışına sahiptir. Bu anlayış iki temele dayanır: Tanrı’nın varlığı akılla bilinebilir, evren yaratıldıktan sonra, kendi yasalarına göre işler. Yani Tanrı evrene karışmaz, evrene aşkındır. Buradan anlaşılacağı üzere deizm dine akılcı bir açıdan yaklaşır. Deizme göre Tanrı’nın varlığını kanıtlamak için mucizelere, vahiylere ihtiyaç yoktur.

Deistler Hristiyanlıkta ve dünya dinlerinde görülen ibadet, inanç ve öğreti farklılıklarının temelinde evrensel olarak benimsenmiş din ve ahlak ilkelerinin, ussal bir özün bulunduğunu öne sürerler. Deistlere göre kendi başına doğal din, her türlü kuşku ve yozlaşmadan uzaktır. Bu yüzden us yoluyla doğrulanmış yalın ahlaki doğrular dışında Hristiyanlığın sonradan eklediği tüm ögelere karşı çıkarlar.

Deizm bütün dinleri ve din olgusunu reddedildiği için peygamberler, kutsal kitaplar, sevap, günah, ibadet, dua, vahiy, kader, ahiret, cennet, cehennem, melek, cin ve şeytan gibi kavramlar bu inanışta yoktur. Deizmde sadece evrenin işleyişi için doğa kanunlarını koyan, bunun ardından evrene ve insanlığa hiçbir müdahalesi olmayan bir Tanrı’ya inanılır.

Deizm kavramı ilk olarak 17. yüzyılda özellikle İngiltere’de kullanılmaya başlanmıştır. Terim Latince Tanrı anlamındaki Deus sözcüğünden türetilmiş ve özgür düşüncelilerin Tanrı inancını belirtmede kullanılmıştır.

Deizmin Ansiklopedik Tanımı

Deizm Latincede “Tanrı” anlamına gelen deus kelimesinden türetilmiş olup Grekçede yine “Tanrı” anlamındaki theos‘tan gelen teizm terimiyle aynı sözlük anlamına sahiptir. Ancak 16. yüzyıldan itibaren Hristiyan dünyasında başlayan felsefî ve teolojik tartışmalarla birlikte teizm terimi Ortodoks inançları savunan kesim için, deizm ise geleneksel inançlardan sapan düşünürler için kullanılmaya başlanmıştır.

Öfkeli reddiyelerle önceleri ateizm ile özdeşleştirilen deizmin günümüzde kazandığı anlamı ile tarifi, Dryden’in 1682 tarihli Religio Laici adlı şiirine yazdığı sunuş ile Samuel Johnson’un 1755’te neşrettiği Dictionary’de görülmektedir. Bu metinlerde deizmin, herhangi bir vahyedilmiş dine bağlı olmaksızın Tanrı’nın varlığını kabul etmek, bununla birlikte onun ilim ve irade gibi sıfatlarını reddetmek, böyle bir varlığın âlemde tesirleri gözlenen veya tezahür eden hikmet ve inâyetinin bulunmadığına inanmak, âhireti inkâr, hususi bir dine ait -Tanrı’nın varlığı dışındaki- bütün itikad esaslarını reddetmek anlamına geldiği belirtilmiştir.

İLGİLİ KONULAR:

Dış Bağlantılar

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM

 

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...