Yoksul ve mutlu: Yaşam memnuniyeti eğilimlerine meydan okuyan toplumlar…

Solomon Adaları’nın Roviana ve Gizo bölgelerinde yaşayan Melanezya halkı dünyanın en yoksul topluluklarından biridir. ¹ Balıkçılık ve tarıma dayalı olarak ihtiyaçlarını karşılayan bu insanlar asgari düzeyde bir yaşam sürmektelerdir. İşlenmiş gıdalar satın almak ya da çocuklarının okul ücretlerini ödemek için, ürettikleri şeyleri zaman zaman pazarlarda satıyorlar. Modern yaşamın getirdiği lükse; akıllı telefonlara, internete, televizyona, hafızalı yastıklara v.s. sahip olmaları çok zor. Bu maddi olarak oldukça mütevazı varoluşa rağmen Melanezyalılar, düzenli olarak dünyanın en mutlu toplulukları olarak manşetlere çıkan Finlandiya ve Danimarka gibi ülkelerde yaşayanlardan daha yüksek bir yaşam memnuniyetine sahiplerdir.

Mutluluk araştırmalarındaki en güvenilir verilerden biri gelir, servet ve yaşam memnuniyeti arasındaki korelasyondur. İnsanlar ne kadar çok paraya sahiplerse yaşamlarından da o kadar memnun olma eğilimindelerdir. Bir ülke ne kadar varsılsa o ülkenin vatandaşları o kadar mutludur. Ancak bilim insanlarının yeni öğrenmeye başladığı üzere, bazı topluluklar bu genel eğilime aykırı düşmektedir. Küçük, izole topluluklarda yaşayan insanlar -genellikle yerli halk- hayatlarından, en zengin ülkelerde yaşayan insanlar kadar memnun olma eğilimindelerdir.

Varsıllık ve yaşam memnuniyeti

İspanya’daki Universitat Autònoma de Barcelona ve Kanada’daki McGill Üniversitesinden bilim insanları, 18 farklı ülkede bulunan 19 yoksul, küçük ölçekli toplumun 3.000’e yakın mensubuyla görüşme yapmak üzere dünyayı dolaştı. ² Bilim insanları Gana’daki Kumbungu, Nepal’deki Laprak, Madagaskar’daki Vavatenina ve Chilé’deki Lonquimay gibi birçok ücra bölgeyi ziyaret ettiler. Bu bilimsel gezi öncelikle iklim değişikliğiyle ilgili daha büyük bir proje içindi; ancak araştırmacılar aynı zamanda katılımcıların yaşam memnuniyetini de değerlendirdiler.

“İncelediğimiz 19 küçük ölçekli toplumda bildirilen ortalama yaşam memnuniyeti 10 üzerinden 6,8‘dir; buna rağmen bu bölgelerin çoğunun tahmini yıllık maddi geliri kişi başına 1.000 ABD dolarının altındadır.”

Bu kadar yüksek yaşam memnuniyeti değerleri genellikle yalnızca kişi başına düşen GSYH’nin yılda 40.000 doları aştığı ülkelerde görülmektedir.

Yaşam memnuniyetinin gelirle bağlantısı, logaritmik ölçekte gösterilmiştir. (Kaynak: Galbraith ve arkadaşları / PNAS)

Peki bu yüksek mutluluk seviyesine ulaşmanın altında yatan sebep nedir?

Küçük ölçekli toplulukları ziyaret eden Batılı antropologlar genellikle bu insanların müzik dinlemek, yürüyüşe çıkmak ya da sadece dinlenmek gibi basit aktivitelerden büyük memnuniyet duyduklarını tespit etmişlerdir. ³ Bu toplumlarda arkadaşlarla ve aileyle ilişkiler ve sosyalleşme de ayrıca büyük mutluluk kaynağıdır. Topluluk üyeleri ayrıca doğada vakit geçirmeye de oldukça değer verme eğilimindedir. Çok sayıda araştırma, bozulmamış, doğal yaşam alanlarında dışarıda bulunmanın ruh hâlini, fiziksel sağlığı ve genel refahı artırdığını göstermektedir. ⁴

Sosyal etkileşim ve doğayı deneyimlemek gibi sıradan hazların küçük ölçekli topluluklarda yaşam memnuniyetini artırmada büyük bir rol oynamasının olası bir nedeni, bu toplumların çoğunun büyük ölçüde maddiyata dayalı olmamasıdır. Aynı Barselona ve McGill ekibinin üyeleri daha önceki araştırmalarında diğer küçük toplumları ziyaret etmiş ve bu toplumların kolektif refahını karşılaştırmışlardır. Paranın daha büyük bir rol oynadığı topluluklarda, bildirilen mutluluk etmenlerinin değiştiğini tespit etmişlerdir: İnsanlar doğayla temas içinde deneyimsel faaliyetlerden keyif almak yerine sosyal ve ekonomik faktörlere öncelik vermeye başlamışlardır. Maddiyata dahalı toplumlarda para, hayatın basit hazlarından daha çok mutluluk getirmektedir.

Bu çalışmanın başlıca çıkarımı, araştırmacılara göre, yaşam memnuniyetinin “genellikle yüksek parasal gelirle ilişkilendirilen yüksek maddi tüketim oranlarını gerektirmemesi”dir. İnsanların barınma, yiyecek ve güvenlik gibi temel ihtiyaçları karşılandıktan sonra, mutluluk çevremizdeki insanlarda ve mekânlarda bulunabilir.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Ross Pomeroy’un “Poor and happy: The societies that defy life satisfaction trends” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer Yıldırım

1. Miñarro S, Reyes-García V, Aswani S, Selim S, Barrington-Leigh CP, Galbraith ED (2021). Happy without money: Minimally monetized societies can exhibit high subjective well-being. PLoS One, 16 (1), e0244569, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0244569
2. Galbraith, E.D., Barrington-Leigh, D., Miñarro, S., Álvarez-Fernández, S., Attoh, E.M. N. A. N., Benyei, P. ve arkadaşları (2024). High life satisfaction reported among small-scale societies with low incomes. Proceedings of the National Academy of Sciences, 121 (7), e2311703121, https://doi.org/10.1073/pnas.2311703121
3. Miñarro S, Reyes-García V, Aswani S, Selim S, Barrington-Leigh CP, Galbraith ED (2021). Happy without money: Minimally monetized societies can exhibit high subjective well-being. PLoS One, 16 (1), e0244569, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0244569
4. Biedenweg, K., Scott, R.P. ve Scott, T.A. (2017). How does engaging with nature relate to life satisfaction? Demonstrating the link between environment-specific social experiences and life satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 50 (-), 112-124, https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2017.02.002