Alexander Gottlieb Baumgarten Kimdir?

Alexander Gottlieb Baumgarten 17 Temmuz 1714 ila 26 Mayıs 1762 tarihleri arasında yaşamış, estetik terimini icat eden ve estetiği sistematize ederek belli bir düzen içine sokup onu bir felsefi disiplin hâline getiren Alman filozof ve eğitimcidir.

Baumgarten, Halle’de öğrenciyken G.W. Leibniz’in ve profesör ve sistematik filozof Christian Wolff’un çalışmalarından fazlasıyla etkilenmiştir. Baumgarten 1737’de Halle’ye profesör olarak atanmış ve 1740’ta Frankfurt an der Oder’de ordinaryüs profesörlüğe yükselmiştir.

Baumgarten’in Latince yazdığı en önemli eseri Aesthetica, 2 cilt olarak basılmıştır (1750-58). Estetik sorunları Baumgarten‘dan önce başkaları tarafından da ele alınmıştır, ancak Baumgarten hem sanat ve güzellik gibi konuların tartışılmasını ileriye taşımış hem de bu disiplini felsefenin geri kalanından ayırmıştır.

Baumgarten’in Metaphysica‘sını (1739) ders kitabı olarak kullanan Immanuel Kant (1724-1804), Baumgarten’in estetik terimini ödünç almış ve bunu tüm duyusal deneyim alanına uygulamıştır. Terim ancak daha sonra güzelliğin ve güzel sanatların doğasının irdelenmesiyle sınırlandırılmıştır.

Baumgarten‘in teorisinde, duygunun önemine yapılan karakteristik vurguyla birlikte, dikkatler yaratıcı eylem üzerinde yoğunlaşmıştır. Ona göre, “sanat doğayı taklit eder” şeklindeki geleneksel iddianın, sanatçıların algılanan gerçekliğe duygu unsurları ekleyerek doğayı kasıtlı olarak değiştirmeleri gerektiğini ileri sürerek değiştirilmesi gerekiyordu. Bu şekilde, dünyanın yaratıcı süreci kendi faaliyetlerine yansıtılmış olur.

Alexander Gottlieb Baumgarten; Ethica Philosophica (1740; “Felsefi Etik”), Acroasis Logica (1761; “Mantık Üzerine Söylem”), Jus Naturae (1763; “Doğa Hukuku”), Philosophia Generalis (1770; “Genel Felsefe”) ve Praelectiones Theologicae (1773; “Teoloji Üzerine Dersler”) adlı eserleri kaleme almıştır. Kardeşi Siegmund Jakob Baumgarten de etkili bir Wolffçu teologdur.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım