Felsefe hakkında her şey…

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi

05.12.2023
534
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi

İnsancıl psikolojinin savunucularından Abraham Maslow insan davranışlarını şekillendiren gereksinimleri bir piramit şeklinde, en temel gereksinimlerden yukarı doğru en karmaşık olanına uzanan bir şekilde sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırma, ihtiyaçlar hiyerarşisi olarak adlandırılır.

Piramidin en alt basamağında açlık, susuzluk gibi temel fizyolojik gereksinimler yer alırken Maslow piramidin en üst noktasına insanların potansiyellerini tümüyle ortaya koymaya dönük kendini gerçekleştirme gereksinimini koymuştur.

Bu hiyerarşik sıralama, en alt basamaktan yukarıya doğru şöyle gerçekleşir:

  • Açlık, susuzluk, nefes alma, cinsellik, uyku gibi temel fizyolojik gereksinimler,
  • Ailenin, işin, sahip olunan kaynakların güvenliğinin gereksinimi,
  • Aile, sosyal grup, yakın arkadaşlık gibi ait olma ve sevgiye ilişkin sosyal gereksinimler,
  • Değer, başarı, saygının takdir edilmesi gereksinimi,
  • Ahlakın üstünlüğü, yaratıcılık, problem çözme gibi unsurları kapsayan kendini gerçekleştirme gereksinimi.

Maslow’a göre piramidin alt katmanındaki gereksinimleri gidermeden üst katmandaki gereksinimleri gidermek mümkün değildir. Bir şekilde açlığını gidermeyen ya da güvenlik gereksinimi tam olarak karşılanmamış bir bireyin kendisine yeni bir romantik ilişki araması ya da kendini gerçekleştirme yolunda adım atması mümkün olamamaktadır. Çok uzun süre aç kalmış birinin ilk yemek bulduğu anda toplum kurallarına göre hareket ederek yemek yemesi de bu doğrultuda beklenemez.

İş hayatından örnek verecek olursak işe yeni giren bir kişi için öncelikli amaç fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamak için, çalışacağı yerden alacağı ücrettir. Daha sonra kişi iş yerindeki sosyal güvenlik hakları gibi unsurlarla kendisini güvence altına almak isteyecektir. Bu gereksinimleri gerçekleştiren birey kendini iş yerine ait hissedecek ve işini sevecektir. Bu gereksinimlerin de doyumundan sonra kişi yaptığı iş ile ilgili takdir ve saygı görmek gereksinimi de doyurulan birey kendini gerçekleştirme, elinden gelenin en iyisini ortaya koyma yolunda gereksinimini giderme yolunu araştıracaktır. Kendini gerçekleştirme noktası bireyin elinden gelenin en iyisini ortaya koyabileceği basamağı ifade eder. Piramidin en üst noktasındaki kendini gerçekleştirme aşamasına çok az sayıda kişi ulaşabilmektedir.

Piramitte bir üst basamaktaki gereksinimin giderilmesinde sorun yaşandığında birey bir önceki basamağa geri döner ve bu dönüşler bazen birey için sıkıntılar yaratır. Örneğin, sevgilisinden ayrılan bir kadın, sevgi ve ait olma ihtiyacı tam doyurulamadığı için kendini aşırı şekilde yemek yemeye verebilir.

Abraham Maslow 1943 yılında ortaya çıkardığı İhtiyaçlar Hiyerarşisi kuramında insanın yaşam içerisinde motivasyonunu oluşturan güdülerinin kendi içerisinde bir sistemi olduğunu ve bunların da beş ana grupta toplandığını söylemiştir. Maslow bu 5 grubu şöyle sıralamıştır: fizyolojik ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyaçları, ait olma ve sevgi ihtiyacı, saygı ihtiyacı ve en üst düzeyde kendini gerçekleştirme ihtiyacı.

Maslow bu düşüncesiyle motivasyon kaynağı olarak dışardan alınan ödül ve cezanın etkisiyle değil kendi içindeki bu hiyerarşik yapının katkısı olduğunu söylemektedir.

maslow, abraham maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisi

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinin özeti

İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ

Fizyolojik İhtiyaçlar

Fizyolojik ihtiyaçlar hiyerarşinin en alt basamağını oluşturur ve burada açlık, susuzluk, cinsellik, oksijen, uyku ve buna benzer temel yaşamsal ihtiyaçlar yer alır.

Maslow’a göre fizyolojik ihtiyaçlar en önemli basamağı oluşturur; çünkü insanın temel fizyolojik gereksinimleri doyurulmadan üst düzeydeki ihtiyaçlara gereksinim duyması olanaksızdır. İnsanların yaşamlarını sürdürmek için karşılaması gereken en temel ihtiyaçlar bunlardır.

Güvenlik İhtiyacı

İnsanın fizyolojik ihtiyaçları belli ölçüde karşılandıktan sonra hiyerarşideki ikinci düzey olarak karşımıza güvenlik ihtiyaçları çıkar.

Güvenlik ihtiyaçları anlaşıldığı üzere dış faktörlerden korunma ve emniyet içerisinde bulunmayı içerir. Belirsiz ve güvensiz durumlarda insanın gelişimsel olarak zarar gördüğü söylenebilir. Bunun sebebi olarak insanın risk almaktan çekinmesi gösterilebilir.

Maslow bu düzey için “Bu gereksinim ne kadar çok doyurulursa o denli az ayak bağı olacaktır. Ne denli az olursa cesaret de o denli az olacaktır” demiştir.

Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı

Fizyolojik ihtiyaçlar ve güvenlik ihtiyaçlarının yeterli olarak karşılanmasının ardından ortaya çıkan katman, ait olma ve sevgi ihtiyacıdır. Bu düzeyde kişinin bir ilişki kurma veya bir grupta yer edinme ihtiyacı ortaya çıkacaktır. Böyle bir durumda kişinin bir arkadaş, sevgili, eş ya da çocuklarının eksikliğini giderme ihtiyacı söz konusudur.

Bu durum, kişi için sosyal ihtiyaçlarının giderilmesi anlamına da gelmektedir. Bu ihtiyacının karşılanmaması durumunda kişinin kendini yalnız ve terk edilmiş hissettiği görülmüştür. Maslow bu konuda da iki farklı sevgi olduğunu ve bunların birbirini tamamladığını söylemektedir. Bunlar içinde ilk karşımıza çıkan eksiklik sevgisidir. Burada kişide içi boş olan bir alanın sevgiyle doldurulmasından bahsedilir. Bu konuda sevgiyle doldurulmamasının bazı patolojik sorunların ortaya çıkmasına sebep olduğu görülmüştür. İkinci tür ise varlık sevgisidir ve bu da ilk tür olan eksiklik sevgisinin oluşmasının ardından görülür. Varlık sevgisi ise bir başkasının varlığına duyduğumuz sevgidir. Maslow’a göre; eksiklik sevgisi mutlaka doyurulması gereken bir durumken varlık sevgisinin tamamıyla doyurulması pek mümkün olmamaktadır.

Saygı İhtiyacı

Saygı ihtiyacı önceki düzeyler yeterli derecede doyurulduktan sonra ihtiyaç duyulan katmanı ifade eder. Bu katman, kişinin çevresinden saygı görmesi ve kendisine güvenmesiyle ortaya çıkan istektir.

Bu düzeyde iki aşama vardır. Kişi hem kendine güven duyan hem de etrafı tarafından saygı duyulan biri olarak görülmek ister. Maslow burada kişinin kendisine duyduğu öz saygı ve benlik durumlarına dikkat çekmektedir. Çünkü sadece dış faktörlerin kişinin kendisine saygı duymada yeterli olmadığını dile getirmektedir.

Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı

En üst katmanda karşımıza çıkan bu ihtiyaç; kişinin bütün kişisel potansiyelini ve kapasitesini keşfetmesi ve bunları hayata geçirmesi durumunu ifade eder.

Bu düzeye gelindiğinde insan hayattan ne istediğini, neyi başarmayı arzu ettiğini, hayatta nasıl bir yol izlediğini sorgular. Bu aşamada her insanın farklı bir tarzda davranacağı söylenir. Ancak Maslow herkesin bunu başarıp kendi farkındalığına varıp kendini gerçekleştirme noktasına ulaşamayacağını söylemektedir. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı kişinin kendi farkındalığını kazanması ve hayatına uygulaması demektir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...