Ütopyalar: Cesur Yeni Dünya – Aldous Huxley

Aldous Huxley (Aldus Haksli, 1894 – 1963)’in “Yeni Dünya” adlı eserinde, bilim ve teknoloji yönünden çok gelişmiş bir toplum anlatılır.

Toplumun ihtiyacına göre insanlar, önceden saptanan nitelik ve ölçülere göre fabrikalarda üretilir ve özel merkezlerde büyütülürler. Genetik yöntemlerle aynı işte çalışacak çok sayıda özdeş insan üretilebilmektedir. Tüp bebeklerin kalıtımları, çalıştırılacakları işlere göre önceden belirlenmiştir. Belli bir şartlandırma ve “soma” adı verilen zevk verici bir içecek vasıtasıyla, bireylerin kendi konumlarından memnun olmaları sağlanmıştır. Çocuklar fabrikalarda üretildiği ve devlet tarafından yetiştirildiği için evlilik ve aile ortadan kalkmıştır. İnsanın kültürel varlığı ve tarih bilinci de yok edilmiştir. Romanın kahramanı, normal ana babadan doğan bir melezdir.Yaşadığı topluma uyum sağlayamaz ve kurtuluşu intihar etmede bulur.

Huxley “Yeni Dünya” adlı eserinde, cesur Yeni Dünya’nın, yüzeysel bile olsa çok çekici özellikleri olduğunu söyler. Savaş geçmişte kalmıştır, suça ve şiddete başvurmanın hiçbir biçimi olmadığı gibi gaddarlık da yoktur. Hastalıklar neredeyse ortadan kaldırılmıştır. Herkes birdenbire ölüvereceği altmış dolaylarındaki bir yaşa kadar, gençliğini, gücünü, kuvvetini sürdürmektedir. Tüm bunları Huxley, bu toplumu övmek değil, yermek için yazmıştır. İnsanların durumlarından hoşnut kılınarak yaratıcı ya da aklı başında kişiler durumuna sokulamayacağına işaret etmek istemiştir.

Romanın kurgusu Londra’da 26. yüzyılda geçmektedir ve distopik bir atmosfer mevcuttur. Romanda üreme teknolojisi, öjenik ve hipnopedi (uykuda öğretim) sayesinde toplum değiştirilmiştir. Aslında tanımlanan dünya bir ütopya olarak da gözükebilir, fakat ironik bir ütopya; zira insanlık sağlıklı, teknolojik açıdan gelişmiş, savaşlar ve yoksulluk yok edilmiştir; tüm ırkların eşit olduğu ve herkesin mutlak olarak mutlu olduğu bir dünya vardır. Fakat, ironik biçimde, tüm bu gelişmeler birey için çok önemli olan birçok değerin yok edilmesi, kaldırılması ile başarılmıştır; aile, kültürel çeşitlilik, sanat, edebiyat, din ve felsefe artık yoktur. Ayrıca salt zevki önüne gelenle seks yapmada ve uyuşturucu kullanımında bulan toplum hazcı (hedonistik) bir topluma dönüşmüştür.

“Cesur Yeni Dünya” bizi “Forddan sonra 632 yılına” götürür. Bu dünyanın cesur insanları kapısında “Cemaat, Özdeşlik, İstikrar” yazan Londra Merkez Kuluçka ve Şartlandırma Merkezinde üretilirler. Kadınların döllenmesi yasak ve ayıp olduğu için, “annelik ve babalık” pornografik birer kavram olarak görülür. Toplumsal istikrarın temel güvencesi olan şartlandırma hipnopedya -uykuda eğitim- ile sağlanır. Hipnopedya sayesinde herkes mutludur; herkes çalışır ve herkes eğlenir. “Herkes herkes içindir.”

“Cesur Yeni Dünya”nın önemi yalnızca ardılları için bir standart oluşturması ve karamsar bir gelecek tasarımının güçlü betimlemesiyle değil, aynı zamanda birey yok edilse de süren macerasının sağlam bir üslupta anlatılmasıyla da ilgili. Huxley, yapıtını ütopya geleneğinin kuru anlatımının dışına çıkarıp iyi edebiyat kategorisine yükseltiyor.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM)