Sosyolojinin Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi

Her sosyal bilim, sosyal gerçekliğin yalnızca kendini ilgilendiren kısım ve alanlarını inceler. Oysa sosyal gerçeklik bir bütündür. Bu bütünlüğü açıklayabilmek için sosyal bilimler işbirliği yapmak zorundadır; çünkü hiçbir bilim toplumun tümünü kendi başına tam olarak açıklayamaz.

SOSYOLOJİ ve DİĞER BİLİMLER ARASINDAKİ İLİŞKİ

1. Sosyoloji – Tarih İlişkisi

Tarih, toplumların ortaya çıkma, gelişme, dağılma ve çözülme devrelerindeki somut sosyal olayları belgelere dayanarak incelemeye çalışan bir bilimdir. Sosyoloji ise bu sosyal olayları açıklayarak, bir takım ortak ilkelere, kurallara, genellemelere ve mümkünse yasalara ulaşmak ister.

Tarih, diğer sosyal bilimlerle uğraşanlara olayların geçmişi hakkındaki verileri sunmaktadır. Sosyoloji tarih bu verilerinden yararlanarak, farklı toplumlarda görülen sosyal olayların ortak özelliklerini inceler ve genellemelere ulaşır.

İnsan, toplumsal bir varlıktır.

2. Sosyoloji – Psikoloji İlişkisi

Psikoloji, insan davranışlarını konu edinen bir bilim dalıdır. Çoğu psikolojik olayların temelinde toplumsal öğeler mevcuttur. Öğrenme, kişilik, algı, davranışların şekillenmesinde sosyal öğeler mevcuttur. Bu yönüyle psikoloji, sosyolojinin verilerinden yararlanmak zorundadır.

Diğer taraftan da fertlerin psikolojik durumlarını dikkate almadan, grup ve toplum ilişkilerinin doyurucu bir açıklamaya kavuşması güçtür. Sosyal psikoloji, insanın sosyal bir ortamdaki davranışlarını konu alan sosyoloji-psikoloji arası bir alt bilim dalıdır.

3. Sosyoloji – Antropoloji İlişkisi

Antropoloji insanın yeryüzündeki toplumsal gelişimini inceler. İnsan fizyolojisi ve iskelet yapısı; dil, araç yapımı ve teknolojisi; fen, eğitim, siyaset ve örgütlenme türünden konular antropolojinin çalışma alanlarındandır.

• Fiziki Antropoloji: İnsanın biyolojik yapısını, insan ve ırklar tarihini inceler.
• Kültürel Antropoloji: Yaşanan toplumların ya da kültürlerin sosyal ve kültür tarihi ile uğraşır. Toplum türleri, yayılma, evrim, töreler, bunların kökeni ve değişmesi gibi konuları temel alır. Kültürel antropolojiye etnoloji veya sosyal antropoloji adı da verilmektedir. Bu yönleriyle sosyoloji, antropoloji ilişkisi mevcuttur.

Hukuk, toplumun işleyişini düzenleyen kurallar silsilesidir.

4. Sosyoloji – Hukuk İlişkisi

Hukuk, toplumda insanlar arası ilişkileri düzenleyen, uyulması zorunlu kurallar bütünüdür. Hukuk toplum ile sıkı ilişkilidir. Bu kuralların uzun ömürlü olması o toplumun sosyal yapısına uygun olmasına bağlıdır. Bu yönüyle hukuk, sosyolojinin verilerinden yararlanır.

5. Sosyoloji – Ekonomi İlişkisi

Ekonomi, insanların ihtiyaç duydukları mal ve hizmetlerin üretimini, bölüşümünü ve tüketimini konu alan bir sosyal bilimdir. İnsanın ekonomik faaliyetleri bir anlamda toplumsal faaliyettir.

Ekonomik faaliyetler bulunduğu toplumdan etkilenir. Toplumsal olayların ekonomiye etkisi ve ikisi arasındaki ilişkisi arasındaki ilişki ekonomik sosyolojiyi meydana getirmiştir.

6. Sosyoloji – Siyaset İlişkisi

Siyaset bilimi, devletin örgütlenmesi çeşitli yönetim şekillerinin karşılaştırılması, anayasa hukuku (toplumun yönetim biçimi, hükümet iktidar) v.s. hem sosyolojinin hem de siyasetin konusudur; ancak sosyoloji topluma genel ve objektif yaklaşırken, siyaset değer yargılarında bulunur.

7. Sosyoloji – Coğrafya İlişkisi

Coğrafya, yeryüzünde görülen ve insan yaşamını etkileyen bütün doğa olaylarını (iklim, rüzgâr, basınç, bitki örtüsü), yeryüzü şekillerini (dağ, ova, plato, vadi) ve bunların dağılışını, sonuçlarını inceleyen bilimdir.

Coğrafî özellikler toplumsal yaşamı etkiler ve insan da doğal çevreyi etkiler.

Sosyolojinin kurucusu kabul edebileceğimiz İbn-i Haldun “Coğrafya kaderdir.’’ sözüyle bunu ifade etmek istemiştir.

Örneğin Adana gibi iklimi sıcak olan bir ilin yiyecekleri, giyecekleri, konut yapısı ile karasal iklimi olan Erzurum’un bu özellikleri birbirinden farklıdır. Ovada yerleşim toplu iken, dağlık alanda dağınıktır. Bu da insanlar arası ilişkileri, ekonomiyi vs. etkiler.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım