Felsefe hakkında her şey…

Demokrasi nedir?

23.10.2022
2.343
Demokrasi nedir?

Demokrasi, egemenlik hakkının halka ait olduğu düşüncesi üzerine kurulan siyasal yönetim biçimidir. Genel kanı olarak en iyi yönetim biçimi olarak kabul gören ve bu yüzden günümüzde büyük bir saygı ya da prestije mazhar olan demokrasi, en azından lafzen “halkın yönetimi” olarak tanımlanır. Zira bileşik bir sözcük olan demokrasi, Yunanca halk anlamına gelen “demos” ile güç, iktidar, yönetim anlamına gelen “kratia” sözcüklerinden türemiştir.

Demokrasi sözcüğünde anlam bakımından yapılacak ilk belirleme, onun bir sınıf ya da çıkar grubunun değil de “halkın, halk tarafından, halk için yönetimi” olduğunu ifade eder ve bizi demokrasi konusundaki ilk ayrıma, iki temel demokrasi türüne götürür. Demokrasinin, tanımın birinci kısmını oluşturan “halk tarafından yönetim” koşulunu gerçekleştiren ve halkın kendi kendisini yönetmesinden oluşan birinci türü doğrudan demokrasidir.

DOĞRUDAN DEMOKRASİ

Doğrudan demokrasi, eski Atina’daki demokrasi modelinden çıkan bir demokrasi türüdür. Demokrasinin beşiği sayılan eski Atina’da uygulanan ve köleler, kadınlar ve çocuklar dışında kalan bütün yurttaşların politik karar alma süreçlerine doğrudan ve sürekli bir biçimde katılımını mümkün kılan doğrudan demokrasi, yöneten ve yönetilen, devlet ve sivil toplum ayrımlarını tamamen ortadan kaldırmaktaydı. Demokrasinin en saf ve en etkili şeklini temsil eden Atina demokrasisi, yurttaşların kent devletindeki yönetime doğrudan katılımını temin eden bir yönetim biçimiydi. O, katılımcı demokrasinin özel bir örneği olup yurttaşların kendi kaderlerini tayin etme hakkını diğer bütün demokrasi türlerinden daha fazla destekler.

Doğrudan demokrasi aynı zamanda klasik demokrasi olarak bilinir. Şu halde doğrudan demokrasinin milattan önce beşinci ve dördüncü yüzyıllarda Atina’da uygulanan ve bütün özgür yurttaşların politik karar alma süreçlerine katılmalarını temin eden klasik demokrasiye karşılık geldiği söylenebilir. Atina’da yurttaşlar yalnızca meclis toplantılarına katılmakla kalmayıp politik karar alma süreçlerinde de doğrudan sorumluluk alıyorlardı. Bu tür bir katılımcı demokrasi modeli daha bilgili, çok daha sorumlu, politika bilgisi bakımından daha iyi yetişmiş, vizyonu geniş yurttaşların ortaya çıkışını mümkün kıldığı için önem taşır.

TEMSİLİ DEMOKRASİ

Nüfusun yoğunlaştığı, herkesten hemen her konuda bilgi ya da uzmanlık sahibi olmalarının beklenemeyeceği modern dünyada demokrasi doğrudan değildir. O, karşımıza önemli ölçüde temsili demokrasi olarak çıkar. Başka bir deyişle, modern demokrasiler temsili demokrasilerdir.

Temsili demokraside halkın iradesinin yönetimde belirleyici güç olarak muhafaza edilebilmesi amacıyla temsil kurumu işletilir. Yani tek tek bütün yurttaşların politik karar alma süreçlerine doğrudan katılması yerine, halkın kendi kendisini yönetme hakkı temsilcilerine devredilir. Söz konusu demokrasi türü, demokrasi tanımındaki, “halk tarafından yönetim” koşulunu yerine getiremese de “halk için yönetim” amacını hayata geçirir. Onun, doğrudan demokrasiyle kıyaslandığında, sınırlı ve dolaylı bir demokrasi türünü ifade ettiği söylenebilir. Modelin sınırlılığı demokrasinin sadece belli dönemlerde yapılan seçimlerle işletilmesinden, dolaylığı ise halkın politik karar alma süreçlerine bizzat değil de seçtiği temsilcileri aracılığıyla katılmasından kaynaklanır.

Temsili demokrasi modelinin, yöneten ile yönetilenler arasında sağlam, güvenilir ve etkili bir bağ kurabildiği ölçüde gerçekten de demokratik bir yönetim biçimi haline geldiği söylenebilir. Ondaki en büyük sorun, halkın seçtiği temsilcilerin, genellikle profesyonel bir politikacılar sınıfından oluşması, onların kendilerine verilen vekaleti bazen istismar edebilmeleridir. Yurttaşların politik karar alma süreçlerine çok sınırlı bir biçimde katılabildikleri bu modelde seçim aralıkları uzun olduğu için, halkın kendi çıkarlarına hizmet etmeyen temsilcilerini denetleyebilmesi ve cezalandırabilmesi de zorlaşır.

İlgili konular:

Kaynak: FELSEFE, s. 145-148, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2487 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1458

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...