Sosyalleşme, Toplumsallaşma Araçları Nelerdir?

Sosyalleşme araçları, bireyi toplumun bir parçası hâline getiren işlevsel sosyal birliktelik ortamları ve iletişim araçlarıdır. Bunları dört temel başlık altında incelemek mümkündür: aile, okul, arkadaş grupları ve kitle iletişim araçları.

SOSYALLEŞME ARAÇLARI

AİLE

Aile, bireyin bir sosyal ortama ilk kez adım attığı en önemli toplumsal birimdir. Özellikle geleneksel toplumlarda, ailenin sosyalleşme üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Modern toplumlarda ailenin sosyalleşme üzerine olan etkisi azalsa da bireyin toplumsal hayata katılımının en önemli basamağının aile olduğu gerçeği değişmemektedir.

OKUL

Örneğin bireyler en önemli sosyalleşme kazanımlarından dil öğrenme ve temel davranış kalıpları oluşturma niteliklerini ailede kazanırlar. Aileden ayrı olarak ikinci bir sosyalleşme aracı ise okuldur. Okul, resmî ve örgütlü bir yapıya sahiptir ve bu özellikleri ile bireye yaşamını kolaylaştıracak pek çok şeyi öğretir ve çokça davranış kazandırır. Okul ayrıca toplumsal değerlerin benimsemesinde de büyük ve önemli bir rol oynar. Çünkü bireyin ailesinden sonra içine dorudan girdiği bir yapı olarak okul, bireylerin diğer bireylerle de doğrudan muhatap olma aracıdır.

ARKADAŞ GRUPLARI

Bireylerin sosyalleşme sürecindeki bir başka sosyalleşme aracı da arkadaş gruplarıdır. Bireyler arkadaş gruplarında, kendileriyle kan bağı ve aile bağı bulunmayan diğer bireylerle karşılaşır ve bu ortamda çatışma, iş birliği, rekabet gibi deneyimleri yaşarlar. Aynı zamanda arkadaş grupları bireylere beklentilerini, heveslerini, isteklerini ve yönelimlerini özgürce ifade etmeyi ve uygulamaya koymayı da öğretir.

KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI

Kitle iletişim araçları, sosyalleşmenin en önemli etkenlerindendir.

Sosyalleşme araçlarının dördüncüsü, kitle iletişim araçlarıdır. Kitle iletişim araçları, modern toplumlarda diğer sosyalleşme araçlarından daha farklı bir etkiye ve yere sahiptir. Radyo, televizyon, sinema, gazete, internet vb. kitle iletişim araçları, çok geniş kitlelere ulaşabilme ve etkileme potansiyelleri ile günümüz dünyasında oldukça önemli bir toplumsallaştırma aracı olarak ön plana çıkmaktadır. Kitle iletişim araçları ayrıca etkiledikleri insanların kendisine doğrudan karşılık vermelerine imkân tanımadığından, tek yanlı belirleyici bir etkileme gücüne sahiptir. Örneğin bir haber metni, milyonlarca insanı dilediği biçimde yönlendirme gücüne sahiptir ve bunu yönlendirdiği insanlardan doğrudan bir tepki almadan gerçekleştirir. Kitle iletişim araçlarının en önemli özelliklerinden biri de bireylere belirlenebilir rol modeller sunabilmeleridir. Bunu da dizi filmler, sinema filmleri, müzik klipleri, televizyon programları vb. kollarıyla rahatça gerçekleştirebilmektedir.

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

Bir amacı gerçekleştirmek ve karşılıklı etkileşimi geliştirmek için bir araya gelen, aidiyet ve biz duygusuyla kültürel hayata etki eden sivil toplum kuruluşları da sosyalleşmede rol oynamaktadır. Sivil toplum kuruluşlarına üyelik sayesinde oluşan mensubiyet duygusu bireylerde belirli bir grup kültürünü paylaşma, ortak hareket etme, diğer grup üyelerinin düşünce ve fikirlerine saygı gösterme gibi özellikleri geliştirmektedir. Sorunlara karşı duyarlı, birçok özgün düşünceleri olan bireylerin sivil toplum kuruluşları sayesinde fikirlerini değerlendirme fırsatı bulabilmeleri sosyal hayattaki yerleri için önemli bir unsurdur.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım