Cumhuriyet ve Demokrasinin Farkı Nedir? Cumhuriyet ve Demokrasi Aynı Şey midir?
Cumhuriyet rejimi Eski Yunan’daki demokrasidir aslında. Antik Yunanlar, halkın kendi idaresini ortaya doyduğu idare biçimine, demokrasi demişlerdir. Fakat Antik Yunan’daki demokrasi anlayışında, çok sınırlı bir kesimin demokrasiye, yani halkın yönetimine katılımı gerçekleşmektedir. Bu belli kesimin dışında kalan halkın çoğunluğu seçme ve seçilme hakkında yoksundur. Ayrıca Antik Yunan’da kölelik sistemi de çok yaygındır ve özellikle köleler için hiçbir kural ve hukuk zemini mevcut değildir.
Antik Yunan demokrasisi ve cumhuriyeti, zengini ve fakiriyle çok küçük bir vatandaş grubunun oy verdiği bir yapı olduğundan günümüzdeki demokrasi ve cumhuriyet anlayışından çok farklıydı. Yunanların ardından demokrasiyi kullanan Roma İmparatorluğu da yine halk ile toprak sahibi soyluların arasında bir ayrım yapmış ve bu grupların meclislerini bile ayırmıştır.
Bu bağlamda, demokrasi ve cumhuriyet arasındaki en önemli fark, hükûmetin, yani yönetim erkinin yasal sınırları olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle azınlık haklarının da korunması yönünde, cumhuriyet yönetimi, demokrasinin işleyişinden ayrı olarak öne çıkmaktadır.
Cumhuriyette de demokrasilerde de yönetim, halkın “temsilcileri” aracılığıyla işlemektedir. Vatandaşlar idarecilerini seçerler ve kendi temsilcileri ile iktidarda var olurlar. Fakat cumhuriyet burada, toplumsal ve insani hakların bir temel ilke ya da yasalarla güvence altına alınması açısından demokrasi ile ayrılmaktadır. Bu haklar çoğunluk tarafından seçilse bile bir hükûmet tarafından toplumdan ve insandan geri alınamaz. Demokraside ise hükûmetin işleyişi sınırlanmamıştır ve konu üzerinde çoğunluk sağlandığı sürece, konuya karşı olan azınlığın dile getirdiği talepler dikkate alınmayabilmektedir.
Günümüzde bu ayrım belirsizleşmiş, demokrasi ve cumhuriyet sözcükleri birbiri için kullanılır hâle gelmiştir. Buradaki ayrımı şu şekilde net biçimde yapmak mümkün olacaktır:
- Demokraside halkın çoğunluğu öne çıkarken, cumhuriyette bireylerin hakları öne çıkmaktadır.
- Demokrasi halkın egemenliği fikri iken, cumhuriyet bunun bir türü, yasalarla sınırlanmış biçimidir de diyebiliriz.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım
