Hak, adalet ve özgürlük siyaset felsefesinin temel kavramlarıdır. İnsanların tamamı veya büyük çoğunluğunun huzur ve mutluluğu; toplumsal düzende hak, adalet ve özgürlüğün sağlanabilmesine bağlıdır.

HAK

Hak, hukuk düzeninin insanlara sağladığı yetkilerdir ve kişi menfaatlerinin hukuk kurallarınca korunması anlamına gelir.

Hak kavramının bu hâliyle örtüşen iki anlamı ortaya çıkar. Birincisi bir konuda izin verilen ve yasaklanmamış olan davranış serbestliğidir. Örneğin hukukun insanlara sağladığı serbestlikler. İkincisi kişilerin başka kişi, topluluk veya devletten isteyebileceği ve talepte bulunabileceği şeylerdir. Örneğin vergisini veren bir vatandaşın devletten hizmet beklemesi bir hak durumudur.

Günümüzde haklar; kişisel, toplumsal ve ekonomik ve siyasal haklar olmak üzere üç alanı içermektedir.

ADALET

Adalet, her kimseye ne gerekiyorsa onun sağlanması ve hakkının verilmesidir. Eşitlik ilkesi içinde insanların haklarını kullanabilmesini sağlar.

Adalet, hukuk kavramı olmakla birlikte insanın adil olma bilinciyle de ilgilidir. Adil olmak tarafsızlığı gerektirir. Örneğin hukuk önünde herkesin eşit olması adaletin sağlanmasının ön koşuludur.

ÖZGÜRLÜK

Siyasette özgürlük kavramı, kişinin sahip olduğu iradeyle kimseye zarar vermeden ve kimsenin müdahalesi olmadan davranışlarını yapabilmesinin serbestliği olarak tanımlanır. Özgürlük, davranışların yanı sıra düşüncenin oluşturulmasını ve onun ifade edilmesini içerir.

Özgürlüğün ne olduğu ve nasıl mümkün olabileceği siyaset felsefesinin temel problemidir. Siyaset felsefesinde özgürlük, ahlaki bir kavram olmasından öte pratik bir olgu durumu olarak da ele alınmaktadır.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı