Strese Karşı Yapılması Gerekenler
Bireyler stresle ilgili olarak günlük işleyişten farklı, beklenmedik bir şekilde meydana gelen, dehşet, kaygı ve panik yaratan, bireyin olayları anlamlandırma süreçlerini bozan travma adı verilen sorunları yaşayabilmektedir. Ciddi kazalar, tecavüz, deprem ve benzeri yıkıcı doğa olayları, saldırıya uğrama gibi olaylar bu duruma örnektir. Büyük çaplı olarak bireyde travma yaratan olay ve durumlar sonrasında bireyler travma sonrası stres bozukluğu denilen bir çeşit psikolojik bozukluk yaşayabilirler. Birey, bu olaya ait izleri gün içinde geri dönüşlerle, rüyalar ve kâbuslar yoluyla yeniden hatırlayabilir. Birey normal olarak görünse de, olayın üzerinden uzun zaman geçse de olaya ilişkin psikolojik belirtileri yaşayabilir. Bazı zamanlarda durumun düzelmesi çok uzun yıllar sürebilir. Bu süreci atlatabilmek, hastanın ailesinin ve yakınlarının duygusal desteği ve uzmanların vereceği psikolojik yardımla sağlanabilir.
Ciddi travma yaratan olayların yanında bireyler gün içersinde daha kolay başa çıkabilecekleri stres oluşturan, değişik yoğunlukta birçok olaylarla karşılaşabilirler. Trafikte sinirlenmek, üzerinize yemek dökmeniz, arkadaşınızla kavga etmeniz, tam işinizi yetiştirmeye çalışırken bilgisayarınızın bozulması gibi birçok olay günümüz insanının karşılaşabileceği strese neden olabilecek olaylardır. Bu olaylarla karşılaştığında bireyin daha donanımlı olması için bedensel sağlığına dikkat etmesi önemlidir. Sağlıklı beslenme alışkanlığı, zararlı gıdalardan uzak durma, fiziksel egzersizler, doğa yürüyüşleri gibi aktiviteler bireyin bedensel açıdan stres durumlarına daha dayanıklı olmasını sağlar. Öte yandan düşüncelerde odaklanarak kasları gevşetmeyi ve rahatlamayı sağlayacak gevşeme tekniklerinin öğrenilmesi, meditasyon, yoga gibi rahatlatıcı aktivitelerle uğraşılması strese yönelik rahatlama açısından faydalı olarak nitelendirilmektedir.
Zamanı iyi bir şekilde düzenleyebilme ve yönetebilmeye ilişkin alışkanlık kazanma bireyleri son anlam sıkışan işlerin yarattığı stresten koruyacaktır. Bunun yanı sıra bireylerin kendi işlerinin dışında edindikleri hobiler, sosyal aktiviteler ve boş zaman etkinlikleri de stresle mücadelelerinde onlara avantaj sağlayacaktır. Bireylerin sergiledikleri A tipi kişilik davranışlarına dikkat etmeleri, onları değiştirme ve yerine daha az stres oluşturacak B tipi kişilik davranışları yerleştirme çalışmaları da stresle başa çıkmada önemli adımlar olacaktır. Yine karşılaşılan sorunlarda arkadaş desteği almak yeni arkadaşlıklar edinmek strese ilişkin sıkıntıları azaltmaya yardımcı olacaktır. Stres yatan olaylara bakış açısını değiştirip daha olumlu bir bakış açısını ve düşünce yapısını yakalamanın, algılama ve değerlendirmelerimizi gözden geçirmenin, stresle mücadelede başarılı insanları gözlemlemenin de stresle başa çıkmada faydalı olacağını söylemek mümkündür. Dökmen (2008) bu konuda zihni yeniden düzenlemenin gerekli olduğunu, stres yaratan düşünce biçimlerini değiştirmenin, diğer insanların size ne yapacağınızı söylediği suflörlü bir yaşamdan uzaklaşarak çevresindeki güzellikleri daha dikkatli incelemenin, yaşam tarzını değiştirerek yaşam enerjisini arttırmanın gerekliliğinden söz etmektedir.
Stres her zaman için yıkıcı ve insanların bütünlüğüne zarar verici yapıda olmayabilir. Stresin uygun seviyede yaşanmasının başarıda etkisi olduğu söylenebilir. Hiç stres yaşamayan birey başarıya ulaşma adına gerekli güdülenmeyi sağlayamayacaktır. Nasıl ki bir kemandan en iyi sesi almak için onun uygun gerginlikte olması beklenirse, bireyden de başarılı olma adına uygun bir stres seviyesinde olması beklenebilir. Çok gergin olan bir tel kopabileceği gibi çok gevşek olan telden de ses almak mümkün değildir. Bu yüzden etkili bir performans sergileme ve başarıya ulaşma yolunda stresle başa çıkmada bu durumun da göz ardı edilmemesi gerekmektedir.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Psikolojiye Giriş” ve 2. Sınıf “Deneysel Psikoloji”, 4. Sınıf “Sosyal Psikoloji” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Psikoloji Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Psikoloji Dersi Ders Kitapları
