Psikolojinin Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi

Psikolojinin alt dallarının bir ucunda karşılaştırmalı psikoloji, psikofizyoloji, fizyolojik psikoloji, biyopsikoloji, nöropsikoloji vardır. Bu alt dallar doğa bilimleri yani biyolojik bilimlerle yakın ilişki içindedir. Alt dalların yakın ilişki içinde olduğu biyolojik bilimlere örnekler aşağıda verilmektedir:

Psikolojinin Biyoloji Bilimleriyle İlişkisi

İnsan, bedeniyle biyolojinin, davranışlarıyla psikolojinin konusudur. Beden sağlığı ve ruh sağlığı birbiriyle ilişkili olduğundan biyoloji ve psikoloji yardımlaşır.

• Biyoloji: Yaşayan canlıları ve yaşamsal süreçleri inceler. Aşağıdaki uzmanlık alanları biyolojiden ayrışmıştır.

• Ekoloji: Ekosistemin canlılar bölümünü ele alır. Onların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceler.

• Etoloji: Hayvan davranışlarını kendi doğal ortamlarında karşılaştırmalı olarak inceler.

• Zooloji: Hayvanlardaki embriyonik gelişimi, beslenme, sağlık, davranış, kalıtım ve evrimi, diğer canlılarla etkileşim ve iletişim konularını inceler. Biyolojinin hayvanları çeşitli yönleriyle inceleyen dalıdır. Eski çağlarda yaşamış ve günümüzde soyu tükenmiş birçok hayvan türü ve günümüzde yaşayan hayvanlar bu alanın konusunu teşkil eder. Hayvan davranışlarını inceleyen psikoloji de zoolojiyle ilişki içindedir. Üzerinde deney yaptığı ya da incelediği hayvanlarla ilgili olarak zoolojinin bulgularından yararlanır.

• Fizyoloji: Canlı organizmaların işlevlerini inceler. Bu işlevler fiziksel ve kimyasal süreçleri, hücre ve dokuların etkinliklerini içerir. Sinir sisteminin, duyu organlarının ve iç salgı bezlerinin işlevlerini inceleyen biyoloji dalı, fızyolojidir. Beynin, sinir sisteminin, iç salgı bezlerinin, duyu organlarının yapısı ve işleyişi bilinmeden, insan davranışlarını açıklamak olanaksızdır. Bu nedenle biyoloji, fizyoloji ve psikoloji, konuları açısından farklıdır ama bulgularıyla da birbirine yardımcıdır.

• Nöroanatomi: Sinir sistemini, omurilik ve beyni yapısal açıdan, makro ve mikro düzeyde inceler.

• Genetik: Kalıtımın temelinde yatan yapıları, fiziksel ve biyokimyasal süreçleri inceler. Genetik, biyolojinin organizmalardaki kaldım ve çeşitliliği ele alan dalıdır. Canlının kalıtımsal aktarım mekanizmalarını anlamaya çalışan modem genetik bilimi 19. yüzyılın ortalarında başlar. Kalıtım birimlerine gen adı verilmektedir. Genetik, organizmaların görünüşünün ve davranışının belirlenmesinde önemli bir rol oynarsa da organizmanın çevre ile etkileşimini de göz önüne almak gerekir. İnsanın ruhsal yapısı üzerinde hem kalıtımsal hem de çevresel etkenlerin rolü vardır. Bu nedenle de psikoloji ve genetik bilim dalları birbirleriyle ilişkidedirler.

• Biyofizik: Biyolojik olayları fiziksel temelde inceler.

• Biyokimya: Biyolojik olayları kimyasal temelde inceler.

• Moleküler biyoloji: Canlılardaki olayları moleküler düzeyde ve çoğunlukla biyokimyasal süreçler açısından inceler.

• Bilişsel nörobilim: Çağdaş bilimde insanın biliş ve beynini anlamada pek çok bilim dalının birlikte çalışması gerektiği anlaşılmıştır. Bilişsel nörobilim, gereken bütün bilim dallarını içinde toplayan bir üst-bilimdir. Bu dal sadece biyolojik bilimleri içermez. Bilişsel nörobilim insanın karmaşık bilgi işlemleme sürecini modellemede yardımcı olabilecek bilgisayar ve elektrik-elektronik mühendisliğini de içerir. Bu bilim dalı ayrıca bilgi işlemleme konusunda elde edilen verileri analiz eden istatistiği ve bu dalla ilişkili matematiği de içerir.

Psikolojinin Sosyal Bilimlerle İlişkisi

Psikoloji alt dallarının diğer ucunda sosyal bilimler bulunmaktadır. Sosyal psikoloji ve benzeri alt dalların yakın ilişki içinde olduğu bilimler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Antropoloji: İnsan gruplarındaki dil, estetik ifade, inanç sistemleri, sosyal yapılar arasındaki farklılık ve benzerlikleri inceler. İlkel kavimleri fiziki ve kültürel yapıları açısından inceleyen antropoloji, gerek sosyolojiye gerekse psikolojiye yardımcı bir disiplin sayılmaktadır. Sosyoloji ve antropoloji de psikoloji gibi insanı ele alan bilimlerdir. Fakat sosyoloji günümüz insanı ile ilgilenir. Antropoloji ise insanı, geçmişte kalan toplumsal yapının bir parçası olarak ele alır. Psikoloji, insanın davranışları ve bu davranışlar üzerinde etkili olan tüm unsurlarla ilgilenir.

• Sosyoloji: İnsan topluluklarının kaynaklarını, gelişimini, örgütlenmesini, işlevlerini inceler. Sosyoloji, insanın gelişimi ve davranışları üzerinde, içinde yaşanılan kültürün de etkisi vardır. Bu yüzden psikoloji, toplumların genel niteliklerini, çeşitli kurumlarını, gelişimini inceleyen sosyolojiden yararlanır. İnsanın kişiliği, doğuştan gelen özelliklerle sonradan eğitimle kazanılan özelliklerin bir bütünüdür. Bu nedenle, insan davranışlarını anlamak, insanın içinde yetiştiği çevrenin de bilinmesini gerektirir.

• Tarih: Geçmişteki insan topluluklarını, siyasi yapıları ve etkinliklerini, kültür ve medeniyetlerini inceler.

Psikolojinin Teknik Bilimlerle İlişkileri

Canlıları çok yönlü olarak ele alan psikolojide verilerin kaydı ve analizi oldukça karmaşıktır. Bu nedenle psikoloji istatistik ve matematikle ayrıca mühendislik dallarıyla yakın ilişki içinde çalışır.