Felsefe hakkında her şey…

Edimsel Koşullanmaya Dayalı Terapiler Nedir, Ne Demektir?

24.11.2019
1.931

Adından da anlaşılacağı gibi bu gruptaki terapiler edimsel koşullama ilkelerini kullanırlar. Diğer bir deyişle, bireyin istenmeyen davranışları bırakıp istenen davranışları öğrenmesi bir tedavi yöntemi olarak kullanılır. Edimsel koşullamaya dayanan terapi tekniklerinden birisi simgesel ödül biriktirmedir. Simgesel ödül biriktirme, danışanın kendisinden beklenen davranışlar için simgesel ödüller kazandığı ve bunları istediği şeyle değiştirebildiği edimsel koşullanmaya dayalı terapi tekniğidir.

Simgesel ödül biriktirme tekniği okul ve hastane gibi koşulların kolayca kontrol edilebildiği kurumlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Bu kurumlarda öğrenciler ya da hastalar istenen ve uygun davranışları için ödül olarak puan ya da marka alırlar. Daha sonra bu puan ya da markalar kişilerin istedikleri ve hoşlandıkları faaliyet ya da nesnelerle değiştirilir (tv izleme, hafta sonu izinli olarak dışarıya çıkma, kantinden yiyecek alma vb.). Örneğin ilkokulda yerine duramayan, dikkat problemi olan ve ödevlerini yapmayan bir çocukta simgesel ödül biriktirme tekniği uygulanabilir. Bu durumda, önce çocuk için pekiştirme verilecek davranışların tanımlanması gerekir. Bunlar örneğin, sırasında hiç kalkmadan on dakika oturmak, bir sayfa okuma yapmak, tahtadaki ödevleri defterin geçirmek vb. gibi davranışlar olabilir. Öğretmen ya da terapist, tanımlanan her davranışı yaptığında öğrenciye daha sonra sevdiği bir nesne ile değiştirilmek üzere marka verir. Gün sonunda biriktirilen markalar değerlendirilerek öğrenciye ödülü verilir.

Bu yöntem, akıl hastanelerinde yatan kronik hastaların giyinmek, diğer hastalarla iletişim kurmak, sorun çıkarmamak vb. davranışları göstermeleri için başarı ile uygulanmaktadır (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995; Cüceloğlu, 1993).

İstenen davranışların pekiştirilmesi için o davranışın kendiliğinden ortaya çıkması gerekir. Oysa bazı durumlarda terapistin pekiştirmek istediği davranış danışan tarafından çok az gösterilir ya da hiç gösterilmez. Bu gibi durumlarda diğer bir edimsel koşullama tekniği olarak davranışı şekillendirme kullanılabilir. Davranışı şekillendirme tekniğinde, hedef davranışa yakın davranışların ödüllendirilip, hedef davranışa uzak davranışlar ödüllendirilmeyerek kişinin aşamalı olarak hedef davranışa yakınlaştırılmasıdır. Okumayı sevmeyen bir çocuğun okumasını sağlamak için belki masanın başında on dakika oturma, kitabın resimlerine bakma vb. gibi kitaba yöneltecek davranışları ödüllendirilerek sonuçta hedef davranışı ortaya çıkarması sağlanabilir (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995).

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Psikolojiye Giriş” ve 2. Sınıf “Deneysel Psikoloji”, 4. Sınıf “Sosyal Psikoloji” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Psikoloji Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Psikoloji Dersi Ders Kitapları

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...