Kant’ın Ödev Ahlakında Kategorik İmperatifler (Kesin Buyruk) Ne Demektir?

Kant, rasyonel bir varlık olarak insanoğlunun, belirli görevleri olduğuna inanır.

Bu görevler kategoriktir. Diğer bir deyişle bunlar, “Her zaman doğruyu söylemelisin” ya da “Asla birini öldürmemelisin” türünden mutlak ve koşulsuz görevlerdir. Bu görevler, onları yerine getirmenin sonuçları ne olursa olsun her zaman geçerlidir.

Kant ahlakın, Kesin Buyrukların (Kategorik İperatiflerin) bir sistemi olduğunu düşünür: belirli bir biçimde eylemeni emreden buyruklar. Bu, Kant etiğinin en ayırt edici yönlerinden biridir. Kant, kategorik görevler ile hipotetik (koşullu) görevleri karşılaştırır. Hipotetik (koşullu) bir görev, “Saygı duyulmak istiyorsan bu durumda doğruyu söylemelisin” ya da “Hapishaneye girmek istemiyorsan, hiç kimseyi öldürmemelisin” türünden görevlerdir. Koşullu görevler, belirli bir hedefi gerçekleştirmeyi ya da belirli bir şeyden sakınmayı istemen halinde, sana neyi yapıp neyi yapmaman gerektiğini söyler.

Kant’a göre, yalnızca bir temel Kesin Buyruk (Kategorik İmperatif) vardır: “Öyle eyle ki hareketinin maksiminin aynı zamanda evrensel bir yasa olmasını isteyebil.” Burada Kant’ın “istemek”le kastettiği “rasyonel olanı istemektir.” Başka bir deyişle, Kategorik İmperatifin (Kesin Buyruğun) ifade ettiği şey, yalnızca herkes için rasyonel olarak geçerli olmasını isteyebileceğin maksime göre eylemektir.

Bu ilke, evrenselleştirebilirlik ilkesi olarak bilinir. Kant her ne kadar, Kategorik İmperatifin bir dizi farklı türünü vermiş olsa da bu, aralarında en önemli olandır ve de son derece etkili olmuştur. Bunu daha detaylı olarak Evrenselleştirilebilirlik başlığında inceledik.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı; “Felsefeye Giriş” / Nigel Warburton